Европска одбранбена политика: перспективи и предизвици

Кога зборуваме за одбрана во Европската Унија, за што всушност зборуваме?

Од правен аспект, Европската Унија има Заедничка надворешна и безбедносна политика (попозната како ЗНБП). ЗНБП е еден од таканаречените три столба на ЕУ. Основана е во 1993 година и е конкретно насочена кон зачувување на мирот, зајакнување на меѓународната безбедност, унапредување на меѓународната соработка и развој и консолидирање на демократијата, владеењето на правото и почитувањето на човековите права и основните слободи.

Иако со ЗНБП, одбранбениот сектор постигна напредок со текот на времето. Но, до денес, Европската унија нема заедничка европска армија, така што одбранбената политика главно ја води секоја земја-членка на национално ниво, дури и ако соработуваат една со друга.

И, во овој поглед, можеби, со значајната геополитичка промена што се случи по воената агресија на Русија против Украина, Европската унија во некои историски моменти се најде себеси во борба да му ја донесе потребната помош на украинскиот народ.

Со текот на времето, не само народот, туку и особено европските институции и политичките лидери станаа свесни за тоа како прашањето за одбраната и безбедноста не може да се решава само на национално ниво и посебно, туку како е потребен заеднички и заеднички пристап.

За европските институции, главно Европскиот парламент и Европската комисија, подобрувањето на соработката во одбраната е приоритет што треба да се продолжи по секоја цена.

Приоритет што мора да се оствари со следење на она што е предвидено во Лисабонскиот договор во член 42, вклучувајќи го и учеството во НАТО и принципот на неутралност.

На посебен начин, Европскиот парламент отсекогаш поддржувал соработка, зголемени инвестиции и споделување ресурси за промовирање на синергии на ниво на ЕУ за да се обезбеди подобра заштита за европските граѓани.

Во текот на изминатите седум години (од 2016 година), беа преземени многу конкретни иницијативи со цел да се поддржи поголема соработка и да се зајакне одбранбената способност на Европа.

Иницијативи кои меѓу другото наиде на добар прием и во јавноста. Всушност, според најновите достапни податоци кои датираат од 2022 година, објавени од Евробарометар, процентот на европски граѓани кои се изјасниле за заедничка одбранбена и безбедносна политика е дури 81 процент од населението во Европа. Покрај тоа, 93 отсто рекле дека се согласуваат дека е важно да се дејствува заедно за да се брани територијата на ЕУ. Конечно, 85 отсто од Европејците позитивно одговориле во однос на потребата за унапредување на одбранбената соработка на ниво на ЕУ.

Овие иницијативи беа спроведени во пракса со цел не само да се обезбедат повеќе ресурси, туку и да се стимулира поголема ефикасност и да се олесни соработката преку ангажирање во развојот на нови способности.

Меѓу најструктурираните и најуспешни иницијативи е Постојаната структурирана соработка (т.н. PESCO), започната во декември 2017 година. Во денешно време, има многу заеднички проекти кои спаѓаат во него, вклучително, на пример, со обврзувачки обврски вклучувајќи европска медицинска команда, систем за поморски надзор, взаемна помош во сајбер безбедноста, тимови за брз одговор и заедничка школа за разузнавање на ЕУ.

Интересна е и така познатата рамка на ФЕД, што значи Европски одбранбен фонд, кој беше отворен во јуни 2017 година и беше првиот европски фонд што се користеше за кофинансирање на одбранбената соработка. Овој фонд на 29 април 2021 година беше финансиран по налог на членовите на Европскиот парламент со 7,9 милијарди евра од долгорочниот буџет на Унијата (2021-2027).

Покрај ова, за спроведување на својата одбрана, ЕУ ја зајакна и соработката со НАТО. Проектите во оваа област имаат врска, на пример, со сајбер-безбедност, заеднички вежби и борба против тероризмот. Покрај ова, постои и план за олеснување на воената мобилност во Европа за полесно и побрзо да се реагира и да се интервенира во кризните подрачја, и од гледна точка на персонал и опрема.

Кога зборуваме за мисиите, тие исто така се поефикасни. И повторно, од јуни 2017 година со нова командна и контролна структура, подобрено е управувањето со кризи.

За одбранбените дејства да дадат конкретни и опипливи резултати, очигледно мора да се инвестираат ресурси. А ресурсите, особено на одбранбената страна, мора да бидат значителни, и економски и во однос на луѓе и стратегија. Според податоците на Европската агенција за одбрана кои датираат од 8 декември 2022 година, максималната потрошувачка наменета за одбрана од страна на Европската унија е 2021 година, со вкупно 214 милијарди евра. Оваа бројка е за 6 отсто поголема од бројката за 2020 година. Исто така, според последните објавени податоци, трошоците за одбрана се зголемени за околу 16 проценти, со инвестиции поврзани со одбранбена опрема и истражување и развој.

Во 2023 година, европската одбранбена политика драматично се забрза и доживеа нов пристап во врска со почетокот на војната меѓу Русија и Украина во февруари 2022 година. Војната ја натера Европската унија да ја сфати потребата да го зајакне своето меѓународно присуство, вклучително и особено во однос на одбраната. Но не само тоа. бидејќи уште една слабост што беше откриена со почетокот на воените дејствија на украинска територија беше потребата од забрзување и подобрување на производството на оружје.

Во таа насока, на 13 јули минатата година, членовите на Европскиот парламент одобрија финансирање од 500 милиони евра наменети за зголемување на производството на муниција и ракети, токму со цел да и се помогне на Украина преку зголемување на испораките во земјата и во исто време поддршка на индивидуалните земјите-членки да ги надополнат залихите (ова е т.н. ASAP, или Акт за поддршка на производството на муниција).

Европските институции, исто така, работат на зајакнување на таканаречената EDIRPA, или Европската одбранбена индустрија преку Заедничкиот акт за набавки, за да може да помогне да се пополнат најитните и најкритичните празнини. Ова ќе им олесни на европските земји да напредуваат и заеднички да купуваат одбранбени производи како што се системи за оружје, муниција и медицинска опрема. Дополнително, EDIRPA има за цел да ја зајакне европската одбранбена индустриска и технолошка база и да ја промовира соработката во одбранбените набавки.

Конечно, само неколку месеци до, минатиот јуни 2023 година, Парламентот и Советот на ЕУ одобрија договор во врска со новите мерки за поттикнување на земјите-членки заеднички да купуваат одбранбени производи и да ја поддржат одбранбената индустрија на ЕУ. Со овој нов инструмент до 2025 година ќе биде достапен буџет од 300 милиони евра.

Со оглед на горенаведената целокупна слика во однос на одбранбената политика во Европската Унија, се чини прилично јасно колкав напредок е постигнат од воспоставувањето на оваа политика како што е наведено во договорите. Сепак, очигледно е и како до драматично избувнувањето на војната во Украина, Европската унија ги држеше инвестициите во оваа област на задната страна.

И денес, недостатокот на заедничка армија на некои фронтови може да се каже дека е недостаток, поради фактот што земјите-членки честопати не се во можност сами да соработуваат и да продуцираат надворешна политика која е навистина компатибилна и погодна за соработка. со други партии.

И покрај различните визии што некој може да ги има за ова контроверзно прашање, а тоа е создавање на заедничка европска армија, сепак треба да се запомни како инвестирањето во заедничка европска одбранбена политика, цврсто споделена и поддржана од секоја земја-членка, е централно за справување со дури и најтешките кризи и да ја направи самата Европска унија безбедна и внатрешно и надворешно.