ЕУ е обврзана да развива офшор енергија од ветер

Европската унија ќе мора да направи значителни напори за развој на офшор секторот за енергија од ветер, кој игра важна улога во постигнувањето на климатските цели, во актуелната енергетска криза. Проблемите во синџирот на снабдување најверојатно ќе доведат до доцнење во изградбата на потребната инфраструктура, што исто така бара значителни инвестиции. Истиот ризик е над романскиот проект за инсталирање електрани на ветер во Црното Море, кои треба да бидат оперативни до 2032 година.

Кризата во секторот на енергијата од ветер, која се повеќе се чувствува во Европа од минатата година, ризикува да ги одложи проектите за инсталирање на нови капацитети за производство на енергија од ветер. Сериозни проблеми се појавија во синџирите на снабдување, кои не се во чекор со побарувачката и се под притисок од зголемената инфлација, геополитичките тензии и зголемената глобална конкуренција. Покрај развојот на копнениот производствен капацитет, Европската унија постави амбициозна цел да инсталира вкупно 500 GW офшор генераторски капацитет на ветер во земјите-членки и соседните земји како што се Велика Британија и Норвешка до 2050 година. За да ги достигне овие цели, на ЕУ и треба значително зголемување на нарачките и ќе треба да изгради дополнителни далноводи.

Инвестиции на ЕУ во капацитети за енергија од ветер – 400 милијарди евра до 2050 година

Само за да се постигнат целите за 2030 година, ќе треба да се инсталираат 25,5 гигавати капацитет годишно, речиси 10 пати повеќе од просекот од претходната деценија. Што се однесува до системот за пренос, тој ќе треба да се прошири до 54 000 километри, растојание што е еквивалентно на кружење околу планетата 1,5 пати. Ова се наодите од првиот извештај неодамна објавен од ENTSO-E (Европската асоцијација на оператори на преносни системи) за плановите за развој на офшор ветерна мрежа.

„Како резултат на тоа, преносните и системските оператори забележуваат дека времето на изградба (на производствените капацитети – уред.) е двојно зголемено“, се вели во него.

„Во Европа ги имаме производителите на опрема од светска класа што ни се потребни. Но, јасно е дека има тесно грло во синџирот на снабдување“, рече Демијан Кортинас, претседател на Одборот на директори на ENTSO-E.

Според проценките на ENTSO-E, потребата за инвестиции во офшор капацитет за производство на ветерна енергија би изнесувала 400 милијарди евра до 2050 година. Минатата година, студијата на Ернст и Јанг покажа дека проектите за ветер на офшор стануваат сè понеатрактивни, токму поради проблемите со синџирот на снабдување и зголемените трошоци. Според таа студија – најновиот EY Индекс на привлечност на земјата за обновлива енергија (RECAI) – нестабилноста во офшор секторот на ветерот може да го промени начинот на изградба и финансирање на големи проекти во иднина.

„Преморскиот ветер е клучен за постигнување нето нула, но издржа тешки 12 месеци во услови на компримиран синџир на снабдување и ескалација на трошоците. Во споредба со 2019 година, вкупните трошоци на проектот се зголемија за 39%, а во текот на следната деценија инфлацијата може да додаде околу 280 милијарди долари во капитални расходи за секторот“, забележува весникот EY.

Наспроти оваа позадина, експертите на консултантската фирма очекуваат дека околу 80% од 15-те пазари кои се обврзаа на офшор цели за ветер за 2030 година нема да ги исполнат. Ова ја вклучува Обединетото Кралство, кое забележа огромен неуспех во изминатата година во својата цел да достигне 50 GW офшор капацитет до 2030 година. Само една европска земја е рангирана во првите 3 на глобално ниво на RECAI – Германија – со САД и Кина на 1-во и 3-то место, кои инвестирале многу во производството на соларна и ветерна енергија, вклучително и офшор, во последниве години.

Романија – огромен потенцијал за производство на енергија од ветер на брегот, но досега нема произведено GW

Некои земји постигнаа значителен напредок во офшор енергијата на ветерот, но други дури и не усвоија конкретна регулаторна рамка, а некои морски басени остануваат неискористени. Ова е случај со Црното Море, област со добар природен потенцијал за експлоатација на енергијата од ветер на брегот, и преку употреба на турбини поставени на дното и пловечки турбини. Според податоците на Светска банка, само Романија има офшор ветерен потенцијал од 76 GW инсталирана моќност во Црното Море, што е поволна средина за развој на овој вид на обновлива енергија.

Во моментов, Романија има 3 GW копнена ветерна енергија, но нема мегавати офшор капацитет од ветерна енергија. Законот за регулирање на овој вид инвестиција владата го усвои дури на крајот на минатата година, но се уште треба да помине низ собраниска процедура за одобрување и може да претрпи одредени измени.

Романија најверојатно ќе има ветерни електрани во Црното Море до 2032 година; првиот преземен чекор – закон со кој се регулира овој вид инвестиции

Законот за неопходните мерки за искористување на офшор енергијата на ветерот, усвоен во декември 2023 година од романската влада, е претпоставка во Националниот план за закрепнување и отпорност на Романија. Според него, за да се операционализираат инвестициите во офшор енергијата на ветерот, Министерството за енергетика во рок од 3 месеци од стапувањето во сила на законот ќе започне стручна студија врз основа на која постапката за концесија и активностите за истражување, ќе се подготви изградба на офшор ветерни електрани и нивно функционирање. Меѓу другото, со студијата ќе се определат и поморските периметри кои ќе ги даде концесија од Министерството за енергетика. Законот, исто така, регулира шема за поддршка заснована на договори за разлика за изградба и работа на офшор ветерни електрани со капацитет за производство на електрична енергија од 3 GW до 2035 година. Двонасочната шема CfD (Договори за разлика) стимулира инвестиции во обновлива енергија, обезбедувајќи стабилност на приходите за програмерите и зајакнување на пазарната интеграција на обновливите извори на енергија. Врз основа на студијата предвидена во законот, која треба да се спроведе до 30.06.2025 година, Владата ќе ги одобри периметарот на ветерот на брегот и следните акти за спроведување на законот, по што Министерството за енергетика ќе покрене тендерска постапка за доделување на договори за концесија.

„Значи, ако зборуваме за 2025 година, плус 5-7 години, ја гледаме најизводливата 2032 година, најверојатно да ги имаме првите ветерни електрани во Црното Море“, процени министерот за енергетика Себастијан Бурдуја.

Претставниците на Министерството за економија тврдат дека, покрај нивната важност во обезбедувањето на безбедноста на снабдувањето со електрична енергија и декарбонизацијата на енергетскиот систем, развојот на морските ветерни електрани ќе генерира десетици илјади работни места во производството, изградбата, работењето и одржувањето. на постројките, со мултипликативен ефект врз другите сектори, вклучително и преку концентрацијата на економските активности поврзани со офшор електрична енергија во романските пристаништа.

Романија, Бугарија и Грција се согласија да се поддржуваат меѓусебно во енергетската транзиција, вклучително и офшор енергијата на ветерот.

Друг важен чекор кон усвојувањето на зелената енергија и конкретно искористувањето на енергијата на ветерот во Црното Море беше направен неодамна на состанокот во Атина на министрите за енергетика од Романија, Бугарија и Грција. Во заедничката изјава усвоена на крајот од состанокот, тројцата ја изјавуваат својата поддршка за офшор енергијата на ветерот во Црното Море, регионален центар за производство и транспорт на водород и регионална мрежа на станици за полнење електрични возила.

„Ние ќе се поддржуваме едни со други во процесот на енергетска транзиција, вклучително и добивањето европско финансирање“, рече романскиот министер Себастијан Бурдуја.

Доколку Романија го реализира својот потенцијал за развој на морските капацитети за производство на ветерна енергија, би можела да го избегне статусот на увозник на електрична енергија. Морските турбини на ветер би можеле да бидат главниот извор на електрична енергија на Романија на долг рок. Но, инвестицијата е значајна – некаде повеќе од 8 милијарди евра за инсталирани 3 000 MW, но цената на енергијата, од околу 70 евра за стационарни турбини, е далеку под сегашните цени. Дополнително, добивка е придонесот кон БДП и бројот на нови работни места кои би се отвориле во овој и сродните сектори. Изградбата на морските фарми со ветерници трае меѓу пет и 10 години, во споредба со просекот на ЕУ од седум години.

Фото: Pickpik.com