Subscribe
2024 година е посебна година дефинирана донекаде со фактот дека околу половина од населението на планетата – 4 милијарди луѓе – ќе гласаат. Повеќе од 70 земји ширум светот – вклучувајќи ги САД и Русија, кои ќе ги изберат нивните претседатели – ќе одржат домашни избори, а во земјите од блокот на ЕУ гласачите ќе треба да номинираат свои претставници во европскиот законодавен дом.
За Романците, 2024 година е вистински тест за изборна издржливост, бидејќи тие ќе треба да ги изберат своите претставници во Европскиот парламент, како и во локалните власти, националниот законодавен дом и претседателот на земјата. Прашањето за спојувањето на изборите беше покренато од лидерите на владејачката коалиција ПСД-ПНЛ во Букурешт минатата година и беше широко дебатирано и критикувано, особено од опозицијата. Неодамна објавената конечна одлука за спојување на локалните и парламентарните избори ќе ги стави Романците пред не помалку од пет гласачки ливчиња на 9-ти јуни – за именување на европратеници, градоначалници, локални советници, претседател на окружниот совет и окружни советници. Така, може да се очекува дека целиот процес ќе биде тежок, можеби со подолги редици и време на чекање од вообичаеното, и веројатно не без инциденти на овој фронт. Што се однесува до другите избори, според политичката одлука на Коалицијата, претседателските избори се закажани за септември, а изборите за националниот парламент – во декември.
Сите овие избори би значеле не помалку од четири избори и вкупно пет недели – претседателските избори имаат два круга кои најверојатно ќе се одржат и двата, бидејќи е тешко да се замисли некој од кандидатите да добие повеќе од 50% од гласовите во првиот круг. Барем така ни кажуваат анкетите, а романската постдекемвриска историја покажува, при што ниту еден од претседателите од Револуцијата во 1989 година не успеа да ја освои функцијата во првиот круг. Така, идејата за спојување на некои од овие избори изгледа природно, особено што основниот закон, Уставот, не го забранува тоа. Сепак, откако во јавната арена беше лансирана идејата за спојување на некои од изборите, имаше контрааргументи, кои се движат од правна до морална страна на прашањето. И покрај критиките од опозицијата и граѓанското општество, владата во Букурешт конечно одлучи да ги спои претседателските и парламентарните избори, но не како што изгледаше поприродно, туку локалните избори и европските парламентарни избори. Зошто би било поприродно? Затоа што тоа е уставно можно и, на крајот на краиштата, беше практика се додека не се разделија со продолжување на мандатот на претседателот од 4 на 5 години кога последен пат беше изменет романскиот Устав во 2003 година. Од друга страна, Романија не би била првата земја што ќе направи такво спојување, бидејќи тоа е вообичаена практика во европските земји и, иако не е препорачано од Венецијанската комисија, таа не изрази цврст негативен став на оваа тема. . Дополнително, тука е и преседанот од 2019 година, кога во комбинација со референдумот за правда, Романците излегоа во рекорден број да гласаат, со рекордна излезност од 49,02%, слични проценти се постигнати само на претседателските избори.
Последните избори во Романија ги чинеа 200 милиони евра
Дополнително, постои и финансискиот аргумент за спојување, иако тоа не држи многу вода. Според сценариото на Постојаната изборна управа кон крајот на минатата година, кое предвидуваше спојување на два од четирите избори, трошоците би биле само 10-15% повисоки од изборите во 2020 година, кога имаше два избори – локални и општи. Се разбира, сумата не е безначајна – во 2020 година изборите чинат околу 1 милијарда леи – тоа се 200 милиони евра, така што 20 – 30 милиони леи повеќе не се занемарлива сума. Иако, теоретски, помалку анкети би значеле помалку пари, нема да има помалку гласачки ливчиња, нема помалку простории и помалку луѓе вклучени во управувањето со гласачките места. Бидејќи луѓето можат да гласаат каде било на европските избори, властите ќе мора да постават посебни избирачки места за локални и парламентарни избори. Сепак, се чини дека различните простори не се доволна гаранција дека локалното гласање нема да биде наместено. Токму поради тоа што Романците ќе можат да гласаат каде било на изборите за Европскиот парламент, не само во нивниот локалитет на живеење, на избирачкото место на кое се распоредени, постои ризик од враќање на „изборниот туризам“, феномен што може да не исчезнаа засекогаш, но на последните избори сè помалку или воопшто не ги контаминираше резултатите од изборите во Романија.
Од друга страна, полугодишниот јаз меѓу локалните и парламентарните избори може да ја фрли земјата во политички и административен хаос. Првата грижа на новите градоначалници и претседателите на окружните совети ќе биде да ги изградат мнозинството во нивните совети потребни за усвојување на нивните проекти – што ќе биде исклучително тешко за време на изборна кампања – а не организацијата на следните избори. Последно, но не и најмалку важно, претседателот на Романија кој ќе биде избран во септември ќе мора да почека неколку месеци стариот шеф на државата да си го заврши мандатот.
„Злосторство против демократијата“, чин на раѓање „на единствената партија ПНЛ-ПСД“ и враќање на власт на ФСН од 1990 година, вака лидерите на опозициската Десна сила гледаат на спојувањето на изборите.
Слично на тоа, екстремно десничарските конзервативци на АУР го гледаат спојувањето како обид за фалсификување на изборите. Ако имаше празнина од барем неколку месеци помеѓу европските и локалните избори, АУР, која очекува да помине добро на европските парламентарни избори, бидејќи се наоѓа на европскиот бран на пораст на десничарскиот екстремизам, ќе беше може да регрутира многу од актуелните градоначалници на ПСД и ПНЛ за локалните избори. А АУР, партијата формирана пред изборите во 2020 година и влезена во Парламентот со гласовите на дијаспората, има потреба од одржливи кандидати за локалните избори како вода, имајќи предвид дека во овие четири години не успеа да изгради структури на територијата и никаде да не носат видливи кандидати, познати на електоратот, освен од другите партии.
„Има една изрека во политиката и војната: непријателот на мојот непријател е мој пријател! ПСД и ПНЛ решија да ги спојат изборите и да направат заеднички листи, сметајќи дека со овој потег едноставно ќе се скршат малите партии. Тоа не е така. И ние можеме и ќе се здружиме. Заедно со десната алтернатива, веќе се приклучивме на ПМП (на чело со Кристијан Диаконеску) и Лигата за будење на Романија. Заедно собравме елитен состав на кандидати кои сме подготвени да ги предложиме електоратот.Нема да кријам од вас дека има разговори и со Џорџ Симион.И двајцата бевме во Вашингтон, на Меѓународната конзервативна конвенција (CPAC) и почнавме дискусии за можноста за голем конзервативен пол како алтернатива на корупцијата ПСД-ПНЛ, но и прогресивизмот на ССР, кои гласаат за виножита во Брисел и сакаат да бидеме за нашите деца – Татко 1 и Татко 2“, рече Адела Мирза, претседателка на партијата Десна алтернатива, единствената партија. во Романија поврзана со ECR.
Имајќи го ова предвид, АУР доби голем удар со спојувањето на локалните и европарламентарните избори. Впрочем, лидерот на владејачката партија ПНЛ, Николае Чиука, јавно призна дека една од целите на ова спојување на изборите, покрај „обезбедувањето политичка стабилност“, била токму запирање на подемот на екстремистичката десница на овие избори.
Всушност, според последните анкети, ПНЛ и ПСД заедно сочинуваат едвај 40 отсто од гласовите на Романците, додека двете екстремистички партии исто така имаат сличен процент. Затоа двете владејачки партии се одлучија за заедничка листа за изборите за Европскиот парламент. Оваа одлука е чудна со оглед на тоа што на европско ниво, а овде се однесуваме на Европскиот парламент, двете партии припаѓаат на две сосема различни политички групи: Национал-либералната партија е поврзана со Групата на Европската народна партија (Христијанско-демократите). Коалициски партнери, Социјалдемократската партија е поврзана со Групата на Прогресивната алијанса на социјалистите и демократите. Но, како што признаа некои лидери на двете партии, не е исклучена ниту можноста за изборен сојуз за општите избори. Па зошто да не за локалната власт или претседателството? Во моментов, заедно, двете партии ги контролираат речиси сите локалитети во Романија (освен главниот град и две големи општини, како и неколку градови и комуни, но малку на број, кои имаат градоначалници на ССР), а либералите го контролираат големите урбани средини и социјалдемократите руралните. Од друга страна, на двете партии им требаат нивните градоначалници да го мобилизираат електоратот на гласачките места, што исто така ќе биде добро за листата на Европскиот парламент и, не помалку важно, за излезноста на гласачите. Останува да се види колку локалните прашања ќе ги засенат европските прашања во претстојната кампања.
Спојувањето на изборите засега е само политичка одлука која ја носат двата коалициски партнери, а за техничките детали ќе одлучува владина одлука. Останува да се види дали Опозицијата ќе го оспори пред Уставниот суд, како што најави и дали ќе има доволно правни аргументи да го поткрепи својот став.