Зошто христијанството и капитализмот се компатибилни?

Поучно е внимателно да се прочита параболата за добриот Самарјанин…

Празниците се соодветно време за размислување за нашето христијанско наследство. Често се вели дека тоа е некомпатибилно со капитализмот. Не се согласувам, не само затоа што историски се совпаѓаа. Сети се дека Христовата порака била: ‚Сакај го својот ближен како себеси‘. Тоа не значи дека треба да го сакаш ближниот исто како себе си, иако секако значи дека барем треба да се сакаш себеси исто колку и ближниот. Мајката обично го сака своето дете повеќе од другите деца; станува продолжение на нејзиното јас. Нема ништо лошо во тоа. За среќа, не многу мајки се како госпоѓата Џелиби на Дикенс која ги запоставила сопствените деца затоа што била опседната со проекти во Африка. Повеќе би сакал да ја протолкувам Христовата порака како поттик до нас да ги препознаеме сите други човечки суштества како членови на истата морална заедница. Тоа е повторување на принципот на реципроцитет: „Правете им ги на другите како што би сакале тие да ви прават вам“. Не е барање да бидеме принудени да се жртвуваме за другите, против нашата волја.

Прави добро на своја сметка

Ова станува јасно кога од Христос се бара да објасни кој е нашиот ближен. Како одговор, тој ја кажува параболата за добриот Самарјанин:

Еден човек еднаш се симнал од Ерусалим во Ерихон и паднал во рацете на разбојници; го соблекле, го претепале и потоа се оттргнале, оставајќи го полумртов. Сега по истиот пат се движел еден свештеник, но кога го видел човекот, поминал од другата страна. На ист начин го виде и еден левит, кој дојде на тоа место, и помина од другата страна. Но, еден патник од Самарјанин, кој дошол врз него, се сожалил кога го видел. Тој отиде кај него и му ги преврза раните, полиејќи ги со масло и вино. Потоа го крена на сопствената планина и го одведе во гостилница и се грижеше за него. Следниот ден извадил два денари и му ги предал на гостилницата и му рекол: „Гледај го, и на враќање ќе го надоместам секој дополнителен трошок што го имаш“.

Ми се чини дека од параболата треба да се извлечат најмалку шест практични лекции.

Прво, патникот од Ерусалим до Ерихон падна меѓу разбојници. Тоа значи дека е неопходно да се одржува редот и законот, да се заштитат чесните граѓани од разбојници. Ни треба силна, но и ограничена влада.

На второ место, и свештеникот и левитот поминале покрај жртвата, бидејќи тој лежел беспомошен покрај патот. Добротворноста не мора да се очекува од интелектуалците. Сакаат проекти, а не луѓе.

Трето, самото присуство на свештеникот и левитот на патот покажа дека тоа е заедничка сообраќајница. Затоа, првобитната жртва не била виновна за непромисленост со тоа што ја однела во Ерихон. Ова не беше темна уличка во лоша населба каде што можеби ќе се обвинувате себеси доколку ве нападнат.

Четврто, Самарјанецот кој му помогнал на патникот имал средства да го стори тоа. Удобен факт е дека некои луѓе можат да си дозволат да им помагаат на другите, без нужно да се жртвуваат за нив. Маргарет Тачер славно забележала: „Никој не би се сеќавал на добриот Самарјанин ако имал само добри намери; имаше и пари“.

Петто, Самарјанинот му помогнал на патникот по своја волја. Тој направи добро на своја сметка, додека модерните социјалисти изгледаат подготвени да прават добро само на сметка на другите.

Шесто, ако те ограбиле и те оставале беспомошни и ранети покрај патот, по принципот на реципроцитет би сакал некој да ти помогне: Самарјанинот можеби бил во ситуацијата на патникот, а не обратно. Добротворноста е во негов и ваш личен интерес.

Капитализмот ја држи под контрола алчноста

Во параболата Добриот Самарјанин го претставува капитализмот. Тоа е приказна за приватна добротворна организација во итен случај, а не за прераспределба од попродуктивните поединци во општеството на помалку продуктивните. Повторно, Библијата не вели дека парите се коренот на злото: таа вели дека неконтролираната алчност, или љубовта кон парите заради себе, е коренот на злото. Не е алчноста што го мотивира типичниот претприемач или ризичен капиталист. Нивниот порив е да иновираат, измислуваат, создаваат и негуваат – било да се тоа уметнички дела, нова легура или просперитетна железничка компанија. Тие го следат нивниот повик.

Еден од најсилните аргументи за капитализмот е навистина тоа што тој ја држи под контрола алчноста, ја насочува кон релативно безопасни канали, додека во социјализмот неконтролираната алчност која се наоѓа меѓу владетелите може да стане многу штетна за нивните поданици. Како што рекол Џон Мејнард Кејнз: „Подобро е човекот да тиранира над своето банкарско салдо отколку над своите сограѓани“.

Во Христовата парабола за добриот Самарјанин има пет лика, а денес, за жал, тие ги сменија улогите. Разбојниците ја контролираат владината бирократија и со поддршка или прифаќање на свештеникот и левитот, тие ги ограбуваат и патникот и добриот Самарјанин наметнувајќи им преголеми даноци и прекинувајќи ја трговијата меѓу Ерусалим и Ерихон.

The text was translated by an automatic system