Избори во ЕУ 2024: Ќе има ли повеќе места во парламентот?

Европскиот парламент е единствената институција на ЕУ што е директно избрана од европските граѓани и е тело кое помага да се обезбеди демократска легитимност на европското право.
Нејзините членови се избираат со општо право на глас од граѓаните на Европската унија, а европратениците седат во парламентот со законодавен мандат од пет години.

Европскиот парламент е единствената институција во ЕУ директно избрана од граѓаните, го гарантира демократскиот легитимитет на Унијата и поседува голем број одлучувачки функции како усвојување или отфрлање предложени директиви.

Пред директните избори за европарламентот, кои се одржаа за прв пат во 1979 година, членовите на Собранието беа именувани од националните парламенти на земјите-членки. Претходникот на Парламентот на ЕУ, Заедничкото собрание на Европската заедница за јаглен и челик (Чешка), имаше само надзорна улога. Личности како што се поранешниот белгиски премиер Пол-Анри Спаак, поранешните претседатели на италијанскиот совет Алсиде Де Гаспери и Џузепе Пела и Германецот Ханс Фурлер претседаваа со Собранието помеѓу 1952 и 1958 година.

Пленумот на Еврокомората ја прослави 70-годишнината на 22 ноември минатата година. Всушност, првата сесија на тогашното парламентарно собрание на Чешката (Европската заедница за јаглен и челик) се одржа во 1952 година. Во тоа време, таа се состоеше од 78 претставници, сите назначени од националните парламенти на шесте земји-членки. Оттука и раѓањето на Европскиот парламент каков што го знаеме денес Улогата на европратениците е да обезбедат демократско функционирање на институциите на ЕУ и да ги застапуваат интересите на граѓаните во европскиот законодавен процес. Сите граѓани на ЕУ имаат право да гласаат и да се кандидираат за избори во земјата-членка во која живеат.
Европскиот парламент има три главни функции: ја дели законодавната власт со Советот на Унијата; врши демократска контрола врз сите институции, тела и органи на ЕУ, а особено врз Комисијата, бидејќи има овластување да го одобри и отфрли назначувањето на европските комесари и колективно да ја осуди Комисијата; и ја дели со Советот на Унијата буџетската моќ на ЕУ и затоа може да ги промени трошоците на ЕУ.

Европскиот парламент моментално се состои од 705 европратеници и претставува вкупно околу 450 милиони луѓе.
Во врска со прашањето за бројот на европратеници неодамна имаше предлози за зголемување на бројот на европратеници со цел општеството да биде соодветно претставено во парламентот како резултат на демографските промени што се случија од 2019 година.
Конкретно, во јуни минатата година 2023 година, на една година од следните избори кои ќе одлучуваат за новиот парламентарен аранжман, европратениците сега на функција го изнесоа предлогот за зголемување на местата за девет од дваесет и седумте земји на Европската унија.
Според овој предлог, намерата би била да се продолжи со зголемување на вкупниот број европратеници од сегашните 705 на вкупно 716.
Предлогот ќе треба да го испита и Советот на Европската унија, телото кое ја има конечната одлука за предлогот и преку кое ќе може да се реализира.
Дополнително, ќе биде потребно и едногласно гласање од сите земји-членки за овој предлог да стане реалност.
Дозволете ни да продолжиме да го анализираме предлогот изнесен од европратениците, притоа обезбедувајќи некои корисни информации за да го разбереме контекстот во кој е развиен.
Пред сè, треба да се запомни дека според договорите на Европската унија е поставен максимален број европратеници. Таа бројка е поставена на 750, на кои мора да се додаде и претседателот. Што се однесува до бројот на пратенички места на кои секоја земја има право, тоа се одлучува пред секои европски избори.

Во моментов, Европскиот парламент има 705 места и повеќе нема 751 (т.е. присутните додека ОК не ја напушти ЕУ на 31 јануари 2020 година).
Распределбата на местата ја зема предвид и големината на населението на земјите-членки и потребата да се обезбеди соодветно ниво на застапеност на европските граѓани во помалите земји. Овој принцип, познат како „дегресивна пропорционалност“, е содржан во Договорот за Европската унија. Според овој принцип, помалите земји имаат помалку европратеници од поголемите земји, но сепак европратениците од поголемите земји ќе претставуваат повеќе луѓе отколку нивните колеги од помалите земји.
Во просек од сите места, откриваме дека минималниот број на места по земја е 6 (особено, овој број се однесува на Кипар, Естонија, Луксембург и Малта), а максималниот број е 96 (се однесува на Германија).
Меѓутоа, во последните години имаше демографски промени кои треба да се земат предвид и во политиката во Европа. Конкретно, според тоа, предлогот предвидува зголемување на пратеничките места за земјите од Шпанија, Холандија, Австрија, Данска, Финска, Словачка, Ирска, Словенија и Латвија, токму со цел да се усогласи растот на населението со политичката застапеност во парламентот. Поточно, предвидува: зголемување од 2 места за Шпанија, која на тој начин би имала вкупно 61 европратеник; додавање на 2 места за Холандија, за вкупно 31 место во Парламентот; дополнително место за Австрија, која на тој начин би добила 20 места; 1 дополнително место и за Данска, за вкупно 15 европратеници; на сличен начин, се очекува дополнителен европратеник за Финска, кој би дошол до 15 европратеници; 1 дополнителна и за Словачка, така што би имала 14 претставници; Словенија исто така би сакала дополнително место, за вкупно 19 места; конечно +1 и за Летонија, со вкупно 9 места на располагање во Брисел.

Составот на Парламентот се оценува пред секои избори, повикувајќи се и на принципите утврдени во договорите на Европската унија и врз основа на најновата демографија на различните европски земји.
Според предложениот текст, европратениците сакаат да задржат резерва од 28 места за членовите кои би можеле да бидат избрани во идна транснационална изборна единица, во согласност со предлогот на Парламентот за изборниот закон на ЕУ, кој е на масата на Советот. Европратениците предупредуваат дека секое дополнително одложување на работата на Советот за оваа реформа би било спротивно на принципот на лојална соработка, бидејќи одлуката на Советот ќе има влијание врз изборите за Европскиот парламент и токму неговиот состав.
Европскиот парламент го усвои предлогот за неговиот состав со намера да се зголеми бројот на пратенички места за 11, за вкупно 716, пред европските избори во јуни 2024 година.
Предложената одлука на Европскиот совет беше усвоена со 316 гласови за, 169 против и 67 воздржани. Резолуцијата што го придружува предлогот беше усвоена со 312 гласа „за“, 201 против и 44 воздржани.
За ова прашање, коизвестувачот Лорант ВИНЧЕ, член на Групата на Европската народна партија, Демохристијаните, изјави вака: „Од многубројните предлози за распределба на местата презентирани и во Комисијата и во Пленумот, Парламентот денеска го задржа првичниот предлог. доставивме со мојот колега со-известувач. Решението е избалансирано и најмалку наметливо во постојната рамнотежа во застапеноста на граѓаните. Додава само најмалку потребни места за усогласување со строгото толкување на принципот на дегресивна пропорционалност од Договорите и само кога тие се објективно оправдани без прибегнување кон намалувања во случај на која било земја. Уверен сум дека има голема веројатност да го исполни едногласното одобрување на Европскиот совет“.

Се чини дека предлогот на Европскиот парламент предизвика различни мислења. Всушност, иако постои широка поддршка за остварување на овој предлог, останува одредена воздржаност од страна на неколку земји-членки кои имаат различен став за прашањето за поделбата на местата.
Во однос на придвижувањето на предлогот, сега ќе треба да одлучи Европскиот совет. Советот на ЕУ, особено, ќе треба да донесе одлука едногласно, за која потоа ќе биде потребно и одобрение од Парламентот.
Постои подготвеност од страна на европратениците да напредуваат брзо со оглед на изборите што ќе се одржат за помалку од една година низ ЕУ. Всушност, ќе биде неопходно брзо да се придвижи за да можат сите земји-членки вклучени во оваа револуција да продолжат да ги прават потребните промени навреме за изборите во јуни 2024 година. Затоа побараа веднаш да бидат информирани доколку Европскиот совет има намера да отстапи од поднесениот предлог.
Засега нема дециден одговор по ова прашање. Ќе видиме дали следниот круг од изборите ќе биде обележан со овие промени или процесот што го посакува Европскиот парламент ќе бара повеќе време и работа за да се материјализира.

The text was translated by an automatic system