Кои се Хутите? Најновата цел на администрацијата на Трамп

Бунтовниците Хути започнаа како релативно мало и локализирано радикално движење во Јемен, но оттогаш еволуираа во значаен играч со широки регионални (и моментално глобални) последици. Она што започна како религиозна преродба се трансформира во полноправно бунт, кој го дестабилизира Јемен, ги привлече странските сили и ја наруши глобалната трговија. Нивните амбиции, нивните поддржувачи и нивното влијание ги направија сила која повеќе не може да се игнорира.

Бунтот се претвори во грабање на моќта

Потеклото на Хутите датира од 90-тите години, кога Хусеин Бадр ал-Дин ал-Хути го основал движењето за промовирање на зајдизмот, гранка на шиитскиот ислам првенствено пронајден во северен Јемен. Сепак, нивните цели не беа само религиозни. Тие се прикажуваа себеси како борци против корупцијата, западното влијание и маргинализацијата на нивната заедница од страна на јеменската влада. До 2004 година, работите ескалираа до директен конфликт. Јеменската влада, под тогашниот претседател Али Абдула Салех, ја разби групата, а Хусеин ал Хути беше убиен во борбите. Неговиот брат, Абдул-Малик ал-Хути, го презеде раководството и го насочи движењето кон уште поагресивни политички и воени цели.

Една деценија подоцна, во 2014 година, Хутите го искористија пропаднатиот политички апарат во Јемен и го направија својот најхрабар потег досега. Тие го зазедоа главниот град Сана. Ова не беше само уште еден бунт, тоа беше целосно разнесен државен удар. Тие практично ја соборија меѓународно признатата влада, принудувајќи го претседателот Абдрабух Мансур Хади да побегне. Ова зграпчување на моќ го претвори Јемен во бојно поле за поголема геополитичка борба, при што Саудиска Арабија ја предводи воената коалиција за да се спротивстави на Хутите и да ја врати владата на Хади. Резултатот? Години на војна, десетици илјади мртви и земја во урнатини.

Преземањето на Сана не беше само воен успех, туку и политичка изјава. Оттогаш Хутите се позиционираа како антизападна, антисаудиска сила, користејќи ги своите новооткриени овластувања за да воспостават систем на управување под нивна контрола. Нивното владеење се карактеризира со репресии на несогласување, апсења на политички противници и зголемена репресија на граѓанските слободи, а сето тоа има корист од обемната воена економија која ги одржува нивните операции.

Влијанието на Иран и војната преку прокси

Она што навистина го претвори конфликтот од локална граѓанска војна во поширока меѓународна криза беше влијанието на Иран што лазеше од сенка. Хутите, без разлика дали поради идеолошката усогласеност или стратешката погодност, се усогласија со Техеран, што ги прави вредна алатка во игрите за регионална моќ на Иран. Иран ги снабдува со оружје, разузнавачки информации и воена обука, дозволувајќи им на Хутите да извршуваат ракетни и напади со беспилотни летала со долг дострел и често таргетирајќи ја Саудиска Арабија, а од неодамна и глобалните бродски рути.

Претворајќи се во ирански застапник, Хутите ги интензивираа регионалните секташки поделби и го направија Јемен клучно бојно поле во тековната студена војна меѓу Иран и Саудиска Арабија. Нивните ракетни и беспилотни напади ги прекинаа нафтените постројки, погодија цивилни области и принудија меѓународна реакција. Коалицијата предводена од Саудиска Арабија, поддржана од САД и другите западни сили, спроведе обемна воздушна кампања против нив. Но, и покрај долгогодишните бомбардирања, Хутите остануваат вкоренети и способни да возвратат.

Извештаите сугерираат дека поддршката на Иран се протега надвор од обичната испорака на оружје. Хутите се обучени од ирански оперативци и либански Хезболах, учејќи напредни воени тактики и асиметрични стратегии за војување. Овие случувања ги направија повеќе од обична бунтовничка група, тие сега се добро опремена милиција способна да организира софистицирани напади, дополнително комплицирајќи ги напорите за нивно неутрализирање.

Поморска закана

Кон крајот на 2023 година, Хутите ги однесоа своите акти на терор надвор од границите на Јемен на начин што имаше глобални реперкусии. Тие почнаа да напаѓаат комерцијални бродови во Црвеното Море, една од највиталните светски бродски патеки. Оправдувањето? Тие тврдеа дека дејствуваат во солидарност со Хамас за време на војната меѓу Израел и Газа. Но, во реалноста, нивните акции директно ја загрозија меѓународната трговија, при што големите бродски компании беа принудени да ги пренасочат своите бродови по огромни трошоци.

Овие напади не беа само непријатност; тие претставуваа сериозен економски и безбедносен ризик. Црвеното Море е клучна артерија за глобалната трговија, што ја поврзува Европа со Азија. Секое нарушување таму значи повисоки трошоци за стоки, одложени испораки и зголемена нестабилност во веќе нестабилниот регион. Западните земји, особено САД и Обединетото Кралство, останаа со мал избор освен воено да одговорат.

Поморската закана не беше несреќа. Хутите сè повеќе ги гледаат глобалните трговски патишта како легитимни цели, користејќи ракетни напади, беспилотни летала и бродови за брз напад за да го вознемируваат комерцијалниот брод. Нивната цел се чини дека е двојна: точна економска болка на нивните противници додека се наметнуваат како регионална сила која може да го оспори статус квото. Оваа ескалација предизвика натамошна меѓународна осуда и ги стави Хутите директно на ќошот на западните воени одговори.

Одговорот на САД

До 2025 година, со спиралата на ситуацијата, администрацијата на Трамп презеде решителна акција. Американската војска започна серија воздушни напади насочени кон позициите на Хутите во Јемен, со цел повторно да се воспостави одвраќање и да се заштити поморската безбедност. Секретарот за одбрана Пит Хегсет изјави дека овие напади се неопходни за да се спречи понатамошна агресија и да се одржи стабилноста на еден од најпрометните водни патишта во светот.

Сепак, извршувањето на овие удари не помина без контроверзии. Во бизарен пресврт на настаните, Хегсет наводно го вклучил новинарот Џефри Голдберг во доверлив групен разговор кој разговарал за нападите. Ова случајно протекување откри чувствителни детали за операцијата и доведе до непријатна ситуација за администрацијата. Трамп го отфрли гафот, нарекувајќи го „технички проблем“, но штетата веќе беше направена.

Американските напади означија промена во начинот на кој Западот се ангажира со Хутите. Претходно, воздушните напади главно беа препуштени на коалицијата предводена од Саудиска Арабија, но директното воено вмешување на САД сигнализира поагресивно држење. Пораката на администрацијата на Трамп беше јасна: ако Хутите продолжат да се закануваат со меѓународниот превоз, тие ќе се соочат со директни последици.

Хуманитарна катастрофа во Јемен

Надвор од воените и политичките маневри, војната во Јемен создаде една од најлошите хуманитарни кризи во модерната ера. Милиони Јеменци се на работ на глад, а болестите како колера се шират неконтролирано. Додека повеќе страни ја споделуваат одговорноста за страдањата – вклучувајќи ги бомбардирањата и блокадите на коалицијата предводена од Саудиска Арабија – Хутите одиграа голема улога во продолжувањето на конфликтот.

Тие одбија да преговараат со добра волја во повеќе наврати, го користеа гладот ​​како оружје блокирајќи ја испораката на помош и извршија кршење на човековите права во областите што ги контролираат. Нивното владеење во северен Јемен е обележано со репресија, принудно регрутирање деца и потиснување на несогласувањето. Хутите постојано покажуваат дека нивен приоритет е моќта, а не благосостојбата на луѓето за кои тврдат дека ги претставуваат.

Понатаму, одговорот на меѓународната заедница е неконзистентен, при што хуманитарната помош честопати не успева да стигне до оние на кои им е најпотребна поради мешањето на Хутите. Бунтовниците, исто така, наводно, ограбиле пратки со помош и ги пренамениле резервите за нивните воени напори, влошувајќи ги страдањата на цивилното население.

Поголемата слика

Хутите повеќе не се само јеменски бунт. За неколку години тие успеаја да станат дестабилизирачки фактор на глобалната сцена. Нивните врски со Иран, нивните напади врз меѓународната трговија и нивната улога во уништувањето на Јемен ги прават главен играч во геополитиката на Блискиот Исток. Иако нивната издржливост го отежна нивното отфрлање, нивните акции, исто така, обезбедија тие да останат цел на воен и дипломатски притисок.

Имајќи го сето ова на ум, секое решавање на кризата во Јемен ќе бара или неутрализирање на воените способности на Хутите или нивно принудување на сериозни преговори. Ниту една од двете опции нема да биде лесна, но игнорирањето на проблемот очигледно повеќе не е опција. Светот виде што се случува кога Хутите ќе останат неконтролирани, а цената на нивните акции продолжува да расте.