Минимални услови за мир во Украина

Претставници на највисоко ниво од речиси 100 земји од целиот свет присуствуваа на самитот во Швајцарија од 15-ти до 16-ти јуни, првиот состанок на светските лидери посветен на постигнување мир во Украина. Големите отсутни на состанокот очекувано беа Русија и нејзиниот главен сојузник Кина. Во отсуство на претставници на Кремљ, како што се очекуваше, разговорите имаа мало конкретно влијание врз завршувањето на војната. Но, на Украина, која има планови да ја зајакне својата воена индустрија, сепак и беше ветена дополнителна американска помош од 1,5 милијарди долари. Парите ќе се користат главно за развој на енергетскиот сектор и за справување со хуманитарни проблеми.

Сепак, вреди да се напомене дека од 93 учесници, 80 го поддржаа текстот на завршната декларација на Мировниот самит. Меѓу земјите кои не го потпишаа документот беа шест членки на Г-20 – кои ги претставуваат водечките светски економии – Бразил, Мексико, Саудиска Арабија, Јужна Африка, Индија и Индонезија, како и Ерменија, Бахреин, Тајланд, Либија, Обединетите Арапски Емирати, Колумбија и Ватикан.

Присутните на овој прв самит за мирот во Украина, на кој не присуствуваше Русија – главниот играч во конфликтот, кој ја иницираше воената агресија – повикаа во нивната заедничка декларација за „вклучување на сите страни“ во конфликтот во напорите за крај на непријателствата. Последниот документ на состанокот се однесува на нуклеарната безбедност, безбедноста на храната и размената на затвореници. Според италијанскиот премиер Џорџија Мелони, трите прашања – нуклеарната безбедност, безбедноста на храната и размената на затвореници се „минимални услови“ за преговори со Русија.

Повелбата на ОН и „почитувањето на територијалниот интегритет и суверенитет можат и ќе послужат како основа за постигнување сеопфатен, праведен и траен мир во Украина“, се вели во документот. Потписниците на завршната декларација, усвоена по дводневниот состанок, исто така повикаа „територијалниот интегритет“ на Украина да биде основа на секој иден мировен договор. Текстот на документот, кој го виде Ројтерс, ги потврди „принципите на суверенитет, независност и територијален интегритет на сите држави, вклучително и Украина“.

„Сметаме дека за постигнување мир е потребно учество на сите страни и дијалог меѓу сите страни. Затоа решивме да преземеме конкретни чекори, во иднина, во горенаведените области, со зголемен ангажман на претставниците на сите страни“, во документот додадена.

Исто така, се нагласува дека „безбедноста на храната во никој случај не смее да се милитаризира“, бидејќи инвазијата на Украина, еден од главните извозници на жито во светот, имаше драматични последици врз снабдувањето на неколку земји во светот. Имаше последици и за извозот на ѓубрива, и украински и руски. Во завршниот документ на состанокот се бара и ослободување на сите воени заробеници, како и на „нелегално депортираните украински деца“.

Швајцарија се согласи да биде домаќин на состанокот на барање на украинскиот претседател Володимир Зеленски. Барањето тој го упати до официјалните лица во Берн во контекст на презентацијата на мировниот план од десет точки на крајот на минатата година. Но, разговорите во швајцарскиот град Бургенсток на 15-ти и 16-ти јуни не го следеа планот на Зеленски премногу внимателно. И тогаш лидерот на Киев објави дека подготвува нов план што ќе го договорат сите светски лидери.

„За нас е многу важно да претставиме план за завршување на војната“, рече Володимир Зеленски по моментот во Бургенсток.

„Не сакаме да ја продолжиме оваа војна и треба да постигнеме праведен мир што е можно поскоро“, додаде украинскиот претседател, кој инсистираше на тоа дека неговата земја треба паралелно да ја зајакне својата воена индустрија бидејќи „Русија ја разбира само силата и ја почитува само силна“.

Пред конференцијата, швајцарската претседателка Виола Амхерд рече дека целта на конференцијата е да се создаде „платформа за дијалог“ за да се разговара за првите чекори потребни за постигнување мир во Украина. Многу влади и се заблагодарија на Швајцарија за организирањето на конференцијата, нагласи и Амхерд. Тоа е широко поддржан процес, додаде таа, за да се постават темелите „за иден мировен самит со руско учество“.

Русија од самиот почеток најави дека нема да присуствува на конференцијата во Швајцарија. И неговото отсуство ги охрабри сојузничките сили како Кина да објават дека мировните преговори не можат да функционираат во таков формат, дека тие ќе функционираат само ако Русија и Украина учествуваат. Пекинг, како и Бразил, исто така рече дека мора да се истражат и други преговарачки опции за да се постигне мир во Украина.

Во пресрет на конференцијата, германската влада инсистираше Кина да учествува, но нејзиното инсистирање падна на глуви уши. На крајот, германскиот канцелар Олаф Шолц изрази надеж дека можеби може да се најде начин во Швајцарија да започне процес во кој еден ден ќе учествува и Русија. Кога е вистинското време.

„Засега Русија и нејзините водачи не се подготвени за праведен мир. Ова е факт“, инсистираше Зеленски на крајот од конференцијата во Бургенсток.

Според него, преговорите со Русија можат да започнат утре, но само доколку таа се повлече од Украина.

Рускиот претседател Владимир Путин подготвен за преговори

Во говорот пред претставници на руското Министерство за надворешни работи, Владимир Путин вети дека ќе нареди итен прекин на огнот доколку Украина ги повлече своите трупи од четирите провинции за кои се тврди Русија и се откаже од својата аспирација за членство во НАТО. Тој нагласи дека за да дојде на преговарачка маса, Украина мора да стане „неутрална земја“ надвор од воените блокови и ненуклеарна – бидејќи ја има најголемата нуклеарна централа во Европа (!).

„Украинските трупи мора целосно да се повлечат од целата територија на Народната република Доњецк и Луганск, а од регионите Херсон и Запорожје (приложено на хартија – уред.) тогаш ќе бидат можни преговори (мир)“, рече лидерот на Кремљ.

Како одговор, американскиот секретар за одбрана Лојд Остин во петокот рече дека Владимир Путин не е во позиција да и поставува услови на Украина да стави крај на војната.

„Тој имаше неколку стотици илјади војници ранети и убиени во оваа неправедна и неиспровоцирана инвазија. Тој би можел да ја прекине денес ако одлучи да го стори тоа. И ние го повикуваме да го стори тоа и да ја напушти суверената територија на Украина“, рече Остин.

Сепак, Украина доби добри вести во Бургенсток. Американскиот претставник, потпретседателот Камала Харис најави 1,5 милијарди долари помош за Украина, главно за енергетскиот сектор и за решавање на хуманитарни прашања. Третина од парите – 5 милијарди долари – се дополнителни средства наменети за енергетскиот сектор. Уште 324 милиони долари се од претходно ветената финансиска поддршка и треба да се насочат за санирање на енергетската инфраструктура. Остатокот од парите се наменети за помош во храна, здравствени услуги, засолниште за цивили, вода, санитарни и хигиенски услуги за украинското население.

Претседателот Џо Бајден не беше присутен во Швајцарија во Бургенсток, но се сретна со Володимир Зеленски на Самитот на Г7 во Италија, каде што двајцата потпишаа билатерален договор за безбедност. Одлуката е донесена – велат аналитичарите – поради стравувањата дека доколку во Белата куќа биде инсталиран нов лидер, имено републиканецот Доналд Трамп, американската поддршка за Украина и учеството на нејзиниот голем сојузник преку Атлантикот во војната значително ќе се намали во блиска иднина.

Доналд Трамп, доколку победи на овогодинешните претседателски избори, изјави дека ќе стави крај на руско-украинската војна. Лидерот на Републиканците се стреми кон план според кој НАТО повеќе нема да се шири кон исток. Со оглед на тоа што САД се соочуваат со историски пораст на надворешниот долг, регрутирањето на војската се намалува и индустриската база заостанува зад Русија и Кина, „радикалното пренасочување“ на НАТО е неизбежно. Со други зборови, пристапот на Украина и Грузија во Северноатлантската алијанса ќе биде исклучен во иднина. Доналд Трамп тврди дека е подготвен да разговара со лидерот на Кремљ колку од украинската територија ќе остане под руска контрола, како и да ја принуди Украина да се откаже од Крим и Донбас кои моментално се под руска окупација.