Subscribe
2024 година ја затекна Европската унија длабоко поделена околу војната во Појасот Газа и колатералниот конфликт во Црвеното Море, неспособна да ги исполни своите ветувања за воена поддршка за Украина, да се бори со енергетската криза која допрва треба да се реши и притисокот да ги исполни сопствените климатски цели. Додадено на сето ова е подемот на крајната десница, која ги искористува социјалните тензии ширум континентот, и опасноста од другата страна на езерцето да се врати на власт на Доналд Трамп, кој би можел да ги исполни неговите закани за повлекување од НАТО.
Придонес за очигледното нерамномерно возење се несогласувањата меѓу лидерите на ЕУ за прашања кои бараат цврсти одлуки и итна, навремена акција. Некои гласови се прашуваат дали ЕУ навистина има долгорочна визија. И се чини дека одговорот е „не“. Плашејќи се дека Доналд Трамп може повторно да се инсталира во Белата куќа, а Европа, која во минатото се спротивставуваше на концептот на европска стратешка автономија што лидерот на Елисејската палата Емануел Макрон се обиде да го наметне, иритираше што Франција сака да преземе зголемена улога во координирајќи ја европската безбедност, сега предлага создавање на нуклеарен штит за заштита на континентот во случај на откажување на американските нуклеарни боеви глави. Во сиот овој контекст, повторно се поставува прашањето, заобиколено во последните години, дали една од најголемите западни сили треба да го преземе водството, а најприродната опција би била Германија, најголемата европска економија. Но, дури и повеќе од поранешната канцеларка Ангела Меркел, која би се видела на оваа позиција пред неколку години, нејзиниот наследник, Олаф Шолц, уште повеќе не сака да преземе таква улога.
Конфликтот во Газа видливо ја дели ЕУ и како Макрон отстапи од заедничката линија
Никогаш во својата историја ЕУ не била толку поделена како за прашањата на Блискиот Исток. Додека едната страна сакаше да инсистира на правото на Израел да се брани, другата сакаше да ја нагласи важноста на хуманитарната криза во Појасот Газа. Веднаш по нападите на Хамас на 7 октомври, комесарот за соседство и проширување, Оливер Вархеји, најави дека финансиската поддршка за агенцијата на ОН за палестинските бегалци (УНРВА) ќе биде суспендирана. Но, изјавата беше демантирана следниот ден бидејќи Вархеји не се консултирал со никого, па ни со колегите во комисијата, а камоли со земјите-членки, кои го имаат последниот збор во надворешната политика. Или, пак, ваквата одлука, во контекст кога ЕУ е главен донатор на буџетот на UNRWA, би имала огромни, катастрофални последици за состојбата на палестинските бегалци, кои, без поддршката на оваа агенција, не би имале друга опција освен да мигрираат. На крајот, шефовите на држави донесоа одлука – на сечие задоволство – го признаа правото на Израел да се брани, но не го прекинаа финансирањето, туку само најавија преоценување на механизмот за поддршка. Ова, откако Комисијата веќе тројно го зголеми.
И Вавилон околу темата не е завршен. Откако ЕУ се оддалечи од повикот за примирје меѓу Израел и Хамас, претседателот Макрон се изврте во ќош и го повика токму тоа, кратки паузи проследени со трајно примирје. Причината: не е можно да се уништи терористичката организација Хамас еднаш засекогаш, како што предложи Израел, а и да беше, војната би траела десет години. Иако изјавата беше шокантна – никој официјално не ја доведе во прашање оваа цел – предлозите на Макрон имаа малку одек. Сепак, треба да се забележи дека некои земји, како Белгија и Шпанија, покажаа повеќе симпатии за палестинската кауза отколку, на пример, Германија.
За кризата во Црвеното Море и аспирациите на Европа како главен глобален играч кој не е вклучен
Црвеното Море стана, веднаш по избувнувањето на конфликтот во Газа, театар на борби меѓу милитантите на друга терористичка организација, Хутите, и сè што се движи во тие води. САД ги наведоа заканите за светската трговија и слободната навигација и возвратија во операцијата наречена Просперитет Гардијан. Ним им се придружи и Британија. ЕУ допрва треба да донесе одлука, но планира своја операција. И овде реакциите од земјите членки се различни. Холандија понуди практична помош, Германија – поддршка во писмена изјава, Белгија понуди да испрати фрегата. Франција, Шпанија и Италија се повлекоа. Доцнењето на одлуката во Брисел е уште потешко да се разбере со оглед на тоа што ЕУ има многу важен удел во Црвеното Море: околу 40% од трговијата со Блискиот Исток и Азија се одвива преку Суецкиот теснец.
Европските лидери стравуваат дека Русија нема да застане во Украина, но нема доволно да ја поддржи
Се чини дека Русија полека зајакнува во Украина, а владата во Киев е очајна бидејќи и снемува муниција, а државната каса е празна. Претседателот Володимир Зеленски сега повеќе од кога било смета на зголемена поддршка од Европа, бидејќи таа од другата страна на Атлантикот во последно време значително се намалува. Но, европските земји – особено Германија, која обезбеди најголема помош за Украина по САД – се изморија. Канцеларот Шолц истакна дека помошта за Украина не може да зависи само од Германија и повика повеќе земји да играат активна улога во нејзино обезбедување. Ова се случува во време кога ЕУ успеа да испорача само нешто повеќе од 50 отсто од муницијата што ѝ ја вети на Украина минатата година, што е „кратка“ за околу 500.000 гранати. Индустријата за оружје работи напорно за да го зголеми својот производствен капацитет, но голем дел од муницијата што треба да се произведе во 2024 година ќе се извезува во трети земји и нема да стигне до Украина, изјави AFP цитиран од висок функционер во Брисел. Што се однесува до парите ветени на Украина, тоа конечно беше решено откако шефовите на државите од блокот на ЕУ со месеци чекаа лидерот на Будимпешта Виктор Орбан, означен како „тројански коњ во ЕУ“ на Москва, да се вразуми и да гласа за ветените 50 евра. милијарди за поддршка. Новоименуваниот премиер на Словачка, Роберт Фицо, накратко му се придружи на Орбан во преиспитувањето на договорот на земјата да продолжи да ја поддржува Украина, но на крајот се откажа од неговото противење. И дозволи словачката индустрија за оружје да извезува во Украина. Како европските лидери конечно успеаја да го измамат Виктор Орбан да гласа, само тие знаат, но важно е дека на крајот, во Советот на ЕУ, работата беше решена. Не само Украина има потреба од мир. Во сценарио кога војната се одолговлекува или Русија ќе победи, таа нема да запре во Украина, велат воените аналитичари.
Европскиот нуклеарен штит без боеви глави и како Германија ги прифаќа плановите на Макрон од страв од Трамп
Без НАТО, без заедничка одбрана (па дури и свои војски – повеќето земји се откажаа од нив во последните децении) – одбраната на границите од руска инвазија во овој момент не доаѓа предвид. Темата за создавање „армија на ЕУ“, за која се дискутираше во последните 10-15 години, беше заобиколена со изговор дека земјите имаат ексклузивни одбранбени овластувања што не се подготвени да му ги отстапат на Брисел. Дури и да се отвори сериозна дискусија, дебатите и процедурите ќе траеа повеќе од една и пол деценија. Далеку од тоа да добие поддршка, Макрон беше игнориран, па дури и критикуван за неговиот план за „стратешка автономија“ и воениот суверенитет на ЕУ кој се толкува како намера да се стави крај на американското воено присуство и доминација во Европа. Стравувајќи се од враќањето на Трамп на чело, Германија – која жестоко се спротивстави на таквите планови – излезе со предлог за создавање нуклеарен чадор за заштита на Европа. Само две земји во Европа имаат нуклеарно оружје, а само една е во ЕУ: Британија и Франција. Признавајќи дека нема време за долгорочни планови, германскиот политичар Манфред Вебер призна дека плановите на Макрон треба повторно да се разгледаат. Тој рече дека е време да се интернационализира „форс фрапе“, името под кое е позната тријадата на француски воздушни, копнени и поморски нуклеарни сили и дека дијалогот треба повторно да се отвори „со пријателите“ во ОК.
Како може ЕУ да ги надмине сите овие проблеми? Потребна е визија, но само силно лидерство може да го обезбеди тоа.