Шведска е официјално 32-та членка на НАТО

Последната пречка во членството на Шведска во Организацијата на Северноатлантскиот договор (НАТО) е отстранета. Долгоочекуваниот настан е историски чекор во зајакнувањето на северното крило на алијансата и за нордиската земја, која ја задржа својата неутралност и за време на светските војни и за време на конфликтот во Студената војна.

По руската инвазија на Украина пред две години, Шведска ја објави својата кандидатура за членство во НАТО во мај 2022 година, истовремено со Финска, која во април 2023 година стана 31-ва членка на НАТО откако сите членки на алијансата го ратификуваа нејзиниот пристап.

Треба да се потсети дека Шведска во последните векови не била вклучена во ниту еден голем воен конфликт и, како што беше претходно кажано, усвои политика на неутралност во текот на двете светски војни. Меѓутоа, во својата долга историја како држава, Шведска учествувала во неколку воени конфликти. Последниот голем конфликт во кој учествуваше беше, по поразот на Наполеон, Шведско-норвешката војна од 1814 година. Ова доведе до одвојување на двете нордиски земји и Норвешка беше принудена да се обедини со Шведска под шведски крал, но со одредена автономија. Пред овој последен воен конфликт Шведска, исто така, учествуваше во Триесетгодишната војна (1618-1648), голем конфликт во Европа во кој беа вклучени неколку сили и Шведска даде значаен придонес во војната и доби територија за време на неа. Во рамките на поширокиот период на Големиот северен бунт, Шведска беше вклучена во Северната војна (1700-1721) кога Норвежаните изгубија важни територии на другите европски сили како Русија.

Враќајќи се до денес, пристапувањето на Финска и неодамна на Шведска во НАТО може да се смета за најзначајното проширување на алијансата од нејзиното проширување во Источна Европа во 1990-тите. Во последните децении, Шведска ја интензивираше соработката со НАТО со придонес во воените операции вклучувајќи го и Авганистан. Според воените експерти, пристапувањето на Шведска ќе го поедностави одбранбеното планирање и соработката на северното крило на Алијансата.

По последната посета на шведскиот премиер Улф Кристерсон, гласањето на унгарскиот парламент во понеделник на 26-ти февруари се очекуваше да биде само формалност со оглед на двотретинското мнозинство од коалицијата на Виктор Орбан. За време на посетата на Улф Кристерсон во средината на февруари, Унгарија и Шведска потпишаа договор за оружје, кој, како што се очекуваше, стави крај на повеќемесечните одложувања во промената на безбедносната политика на Шведска. По руската инвазија на Украина во 2022 година, Шведска ја напушти својата политика на неврзаност за поголема безбедност во рамките на Организацијата на Северноатлантскиот договор. Според западните лидери, со тоа што Шведска ја втори Финска во НАТО, станувајќи 32-та членка, тоа е токму она што рускиот претседател Владимир Путин се обиде да го избегне кога го предизвика конфликтот во Украина – проширување на алијансата.

Турција и Унгарија ја држеа Шведска пред портата на НАТО

Финска стана 31-ва членка на НАТО минатата година, додека Шведска беше на милост и немилост на Турција и Унгарија, земји кои имаат подобри односи со Русија од другите членки на алијансата и се спротивставија на блокирањето на приемот на Шведска во НАТО во тандем со Финска. Првата земја што одби да го ратификува приемот на Шведска беше Турција. Со цел да се гласа за прием на Шведска во алијансата, владата во Анкара побара нордиската држава да преземе построги мерки против милитантите од Курдистанската работничка партија (ПКК). Во тоа време, турската држава тврдеше дека милитантите на ПКК ја направиле Шведска свој дом. Последователно, за да ја смири Турција, Шведска ги промени своите закони и ги олабави правилата за продажба на оружје. Наместо тоа, претседателот Тајип Ердоган ја услови ратификацијата на членството со одобрување на САД за продажба на борбени авиони Ф-16 на Турција. Анкара моментално чека одобрение од американскиот конгрес за САД да и ги продадат на Турција долгоочекуваните авиони Ф-16.

Потписот на Турција ја остави Унгарија како последна пречка. Противењето на Унгарија за приемот на Шведска беше помалку јасно. Критиките на шведските власти за насоката на демократскиот развој под премиерот Виктор Орбан беа изговори на Унгарија, а не конкретни барања. Лидерот од Будимпешта се истакна во ЕУ со одржувањето блиски врски со Кремљ. Виктор Орбан долго време изрази начелна поддршка за шведската кандидатура, но постојано бара „почит“ од Стокхолм, за кој смета дека е премногу критичен за неговата политика. Ситуацијата конечно се разоткри претходно оваа година, епилогот на „долгиот процес на градење доверба“, според Виктор Орбан, беше запечатен со тоа што Унгарија купи четири борбени авиони „Грипен“ од Шведска за да ја зајакне својата сегашна флота од 14. Пристапувањето означува морска промена за шведската одбрана, која сега влегува во колективен, голем геополитички развој во регионот. Питер Хултквист (поранешен социјалдемократски министер за одбрана) во есента 2021 година изјави дека може да „гарантира“ дека Шведска никогаш нема да учествува во пристапувањето во НАТО. Руската инвазија на Украина означи драматичен пресврт меѓу владејачките и опозициските партии. Јасно мнозинство од шведскиот парламент гласаше во мај 2022 година да ја одобри апликацијата за членство во НАТО.

Шефот на НАТО Јенс Столтенберг го поздрави гласањето на 26 февруари во унгарскиот парламент.

„Сега кога сите членки го одобрија, Шведска ќе стане 32-риот сојузник на НАТО. Шведското членство ќе не направи сите посилни и побезбедни“, напиша Столтенберг во X.

„Денес е историски ден. Шведска е подготвена да ги преземе своите одговорности за евроатлантската безбедност“, напиша шведскиот премиер Улф Кристерсон на X.

Приклучувањето на Шведска и Финска во НАТО сега значи дека Балтичкото Море сега е дом на само членки на НАТО. Некои аналитичари тврдат дека Балтичкото Море сега стана „Езеро на НАТО“.

„Ова е последното парче од сложувалката за карта на НАТО во Северна Европа поставена“, вели аналитичарот на АФП Роберт Далсјо од Шведската агенција за одбранбени истражувања.

Од своја страна, претседателот Клаус Јоханис рече дека влезот на Шведска во семејството на НАТО ќе ја зајакне одбраната и одвраќањето на источното крило.

„Денес се поставени условите да и посакаме добредојде на Шведска во семејството на НАТО. Придонесот на земјата за евроатлантската безбедност е значителен. Со Шведска во НАТО, ќе ја зајакнеме одбраната и одвраќањето на источното крило и ќе продолжиме со нашата силна поддршка за Украина. Заедно ние сме посилни“, напиша претседателот Клаус Јоханис на мрежата Х.

Шведска носи на Алијансата важни воени средства како што се најсовремените подморници прилагодени на условите во Балтичкото Море и значителна флота од домашно произведени борбени авиони Грипен. Шведска ќе ги зголеми и воените трошоци за оваа година да го достигне прагот на НАТО од 2% од БДП.

НАТО на едноставен јазик

Северноатлантската алијанса е меѓувладина воена организација создадена по потпишувањето на Вашингтонскиот договор на 4 април 1949 година. На крајот на Втората светска војна, Европа беше уништена и тензиите меѓу поранешните сојузнички сили како што се САД и Советскиот Сојуз се зголемуваа. Во оваа клима на неизвесност, се појави потребата за зајакнување на безбедноста и соработката меѓу западноевропските нации и САД. На 4 април 1949 година, Белгија, Канада, Данска, Франција, Исланд, Италија, Луксембург, Холандија, Норвешка, Португалија, Обединетото Кралство и Соединетите Држави го потпишаа Договорот од Вашингтон, обврзувајќи се дека ќе обезбедат взаемна воена помош во случај на вооружен напад против една или повеќе од страните во договорот. НАТО одигра клучна улога за време на Студената војна, обезбедувајќи силен сојуз против потенцијалните закани од Советскиот Сојуз и неговиот сателитски блок. Организацијата постепено го прошири своето членство со текот на годините, а Германија беше примена во 1955 година, означувајќи постојан раст на алијансата. По распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година, НАТО ја ревидираше својата улога и ги адаптираше своите структури за да се справи со новите закани како што се тероризмот и нестабилноста во региони како Балканот. Алијансата продолжи да се шири, при што се приклучија нови земји-членки од Централна и Источна Европа. Воено, алијансата беше вклучена во различни операции, вклучувајќи интервенции на Балканот во 1990-тите и неколку мисии во Авганистан, Ирак и други области на нестабилност. Членовите на алијансата се обидоа да развијат конструктивни односи со Русија. Сепак, имаше моменти на тензии, како што е проширувањето на сојузот во поранешните советски републики и конфликтот во Украина. Денес, НАТО останува витален сојуз за колективната безбедност, при што членките соработуваат за воени прашања, но и во справувањето со други закани како што се климатските промени и пандемијата.