Трите постизборни сценарија на Шпанија

Двопартизираноста и јасноста одамна ја напуштија шпанската политика. Од 2011 година, победниците на општите избори не успеаја да ги достигнат потребните 176 конгресни места за формирање влада. Предвремените избори одржани во недела на 23 јули 2023 година се уште еден пример за избори без јасен победник. Технички, централно-десничарската Народна партија (ПП, ЕЕП) е победник на овој очекуван круг на избори, бидејќи тие освоија најголем број конгресни места, вкупно 136. Сепак, дури и со поддршка од 33 конгресни места на конзервативната партија Вокс (ЕЦР), ПП не може да ги достигне потребните 176 конгресни места потребни за формирање влада.

Па, што тогаш? Се чини дека левицата се собира зад актуелниот премиер Педро Санчез, но за собирање на потребниот број места ќе биде потребна поддршка од регионалистичките и сепаратистичките партии, при што се чини дека креаторот е злогласната партија создадена од каталонскиот сепаратистички бегалец, Карлес Пуџмонт. Постои дури и шанса шпанските граѓани повторно да бидат повикани на гласање подоцна оваа година. Само времето ќе ја покаже политичката иднина на Шпанија, но додека чекаме, корисно е да се анализираат можните сценарија за следните месеци.

Малку веројатно: Фејо и Народната партија достигнуваат апсолутно мнозинство

Растот на ПП во Конгресот, со 47 места повеќе, како и стекнувањето апсолутно мнозинство во Сенатот, укажуваат на победа на десницата. Сепак, победата на изборите ќе значи малку ако лидерот на ПП Алберто Нуњез Фејо не успее да собере доволно пратенички места. Далеку од она што го предвидуваа анкетите, десничарскиот блок формиран од ПП и Вокс ќе собере само 169 места, седум помалку од потребното мнозинство.

Соочени со оваа реалност, остануваат две опции за кандидатот на ПП. Прво, Фејо, бидејќи не успеа да обезбеди апсолутно мнозинство на првото гласање во Конгресот, може да побара воздржување од ПСОЕ за време на второто гласање. Овој втор круг бара само просто мнозинство за да му се додели способност за владеење. Сепак, ова е малку веројатно, бидејќи не само што раководството на Partido Socialista Obrero (PSOE, S&D) изрази неподготвеност да го стори тоа, туку исто така ќе бара консултација со милитантноста на партијата и позитивно гласање.

Втората опција за Фејо е да обезбеди поддршка од помалите партии за да ги достигне потребните 176 конгресни места. За да го стори тоа, тој ќе треба да ја убеди Националистичката баскиска партија (ПНВ, Обнови ја Европа) со нејзините 5 места, Коалисион Канарија (КК) и Унион Пуебло Наваро (УПН) со по едно место. Доколку успее, и само со поддршка од 33-те места на Вокс, ПП ќе може да го групира бројот на места потребни за формирање влада. Сепак, ПНВ веќе предупреди дека нема да поддржи влада каде што учествува Вокс. Малку е веројатно дека ова ќе се промени со оглед на близината на автономните избори во Баскија, каде што ПНВ се обидува да го врати изгубеното место за ЕХ Билду. Згора на тоа, ЦК ја изрази својата неподготвеност да формира влада со Vox.

Веројатно: коалицијата „Франкенштајн“ на Педро Санчез

Колку и да изгледа парадоксално, и покрај тоа што не е партија со најмногу гласови, левичарската ПСОЕ има веројатно подобри шанси да ја обезбеди владата во следните четири години. Како и со претходниот законодавен дом, за ова ќе биде потребна комплицирана и сложена коалиција која обединува различни и често контрадикторни интереси. Прво, ќе биде потребна поддршка од новоформираната прогресивна партија Сумар, која групира до 14 различни екстремно левичарски партии, вклучително и Подемос (ГУЕ/НГЛ). Соучесништвото што го покажаа кандидатите за време на изборните дебати и гаранциите за време на митинзите, сугерира дека ова е многу веројатен случај. Што е уште поважно, ова би изнесувало само 153 места, за што е потребно седиште на сепаратистичките и регионалистичките партии.

Засега, галицискиот Bloque Nacionalista Gallego (BNG) и баскиската EH Bildu веќе најавија дека нема да блокираат влада предводена од Санчез. Сè уште на 16 места помалку од мнозинството, Санчез ќе треба да ја повика својата поранешна членка на коалицијата, сепаратистичката партија Esquerra Republicana de Catalunya (ERC, Зелени). Сепак, како што предупредија, оваа поддршка може да се обезбеди само доколку се дадат отстапки во каталонското прашање. Ова ќе го доведе левичарскиот блок со 172 места, што би можело да им овозможи да формираат влада по успешното второ гласање, доколку Junts per Cataluña со 7 места се воздржи, што ќе го направи крал на овие избори. Сепаратистичката партија претходно предводена од бегалецот Карлес Пуџедемонт, јасно стави до знаење дека „нема да го направиме Педро Санчез претседател во замена за ништо…наш приоритет е Каталонија, а не владеењето на шпанската држава“. Сепак, и врз основа на претходните законодавни тела, Педро Санчез покажа дека е безмилосно прагматичен и несоочен со можноста да се согласи со каталонскиот сепаратизам.

Најверојатно: Повторување на избори

Триумфот на ПСОЕ во Каталонија и падот на сепаратистичките партии може да сугерираат дека партиите како ЕРЦ, кои соработуваат со владата, ризикуваат да ја загубат поддршката – партијата изгуби повеќе од половина од своите места – ако влезат во коалиција со ПСОЕ. Ова би можело да ги убеди во залудноста од прифаќањето отстапки пократко од референдум, со што создавањето на левичарската коалиција е невозможно.

Дополнително, гласовите на шпанските граѓани кои живеат во странство и дадоа дополнително место за ПП, со што десниот и левичарскиот блок нерешено се извлекуваат, при што секој има по 172 места. Сега партијата на Пуџдемон ќе треба да гласа во корист на левичарскиот блок за да успее, што може да биде многу потешко отколку што изгледа.

Неуспехот да се формира влада од двата блока ќе доведе до неизбежен заклучок за потребата од повторување на изборите. Доколку се повторат изборите, тоа може да донесе зајакнување на ПП, како што покажа зголемувањето на местата на ПП за време на изборите во 2016 година, или во најмала рака, да ја задржи сегашната ситуација, како што покажуваат местата на ПСОЕ по изборите во 2019 година. Во секој случај, прерано е да се предвиди некое од овие сценарија.

Следните чекори

Она што го знаеме е дека засега ништо не е оставено во камен. Како што е сега, најверојатното сценарио е ниту еден блок да не успее да го обезбеди потребното мнозинство за управување со Шпанија во следните четири години. Што е уште позагрижувачки, ако го сторат тоа, тоа би можело да биде по цена на давање клучни отстапки за сепаратистите и уште четири години со коалиција составена од крајно левичарски партии, вклучително и партија составена од поранешни членови на терористичката група ЕТА. Иронично, најверојатниот – и веројатно претпочитан – исход би бил враќањето во гласачките кутии.