Subscribe
Европскиот закон за вештачка интелигенција, познат како Закон за вештачка интелигенција, прв светски првак, неодамна беше усвоен од Европскиот парламент со големо мнозинство. Законот е резултат на повеќе од три години загриженост во Брисел за справување со новите предизвици во областа, кои се појавија во текот на изминатата деценија со брзо темпо. Со невидениот развој на системи за вештачка интелигенција, кој исто така донесе голем број ризици, тоа доведе до несакани феномени како што се длабоки фалсификати. Текстот на законот е дизајниран и да ги заштити основните права на граѓаните, демократијата и владеењето на правото, но и да ги стимулира иновациите и истражувањето, со наведената цел да ја воспостави Европа како лидер во областа. Новото законодавство воведува две нивоа на управување за надзор над спроведувањето на законот – едно национално и едно европско, при што и земјите-членки и ЕУ создаваат нови органи за оваа цел. Во принцип, земјите-членки ќе имаат рок од две години да ги спроведат неговите одредби по влегувањето во сила, но некои од забраните на законот ќе стапат на сила половина година по усвојувањето.
Во Романија, законот против длабокиот лажен е во парламентарна расправа
Иако земјите-членки досега презедоа само срамежливи чекори во оваа област, имаше обиди за национално регулирање на ова поле, вклучително и во Романија, каде што нацрт-законот за борба против длабоките лажни стигна до Парламентот. Исклучително контроверзен, некои велат дека е направен по моделот на кинескиот модел – затоа што го казнува длабокиот лажен со затвор – предлог-законот се заглави во парламентарната расправа. Но, сега кога Законот за вештачка интелигенција е усвоен, текстот би можел да се подобри или, како што тврдат некои, да се подготви нов за да ги исполни барањата на европското право.
„ЕУ го одржа своето ветување. Ние го поврзавме концептот на вештачка интелигенција со основните вредности што ги поткрепуваат нашите општества. Сепак, претстои многу работа, што оди подалеку од самиот Закон за вештачка интелигенција. ВИ ќе нè поттикне да го преиспитаме социјалниот договор срцето на нашите демократии, нашите образовни модели, нашите пазари на труд и начинот на кој водиме војна. Законот за вештачка интелигенција е почетна точка за нов модел на управување изграден околу технологијата. Сега треба да се фокусираме на спроведување на овој закон во пракса.” рече Драгош Тудораче, ко-известувач на Комитетот за граѓански слободи во Европскиот парламент.
Друг ко-известувач, Брандо Бенифеи, исто така, ја истакна важноста од формирањето на новата европска канцеларија за IA, која „ќе им помогне на компаниите да почнат да ги почитуваат правилата пред да стапат на сила“.
Регулативата моментално е во таканаречена процедура за исправка и се очекува да биде донесена во наредните месеци, до крајот на пратеничкиот мандат. После тоа, потребно е и формално одобрение од Европскиот совет. Се очекува да стапи во сила 20 дена по објавувањето во Службен весник и целосно да се применува во рок од 24 месеци од тој датум, освен за забраните за забранети практики кои веќе ќе треба да се почитуваат по шест месеци. Исто така, кодексите за пракса мора да бидат готови по 9 месеци, правилата за општа намена, вклучително и управувањето, ќе треба да се применуваат по 12 месеци, а обврските за шемите со висок ризик – по 36 месеци.
Според официјалното соопштение за печатот на Европскиот парламент објавено по усвојувањето, регулативата наметнува обврски за вештачката интелигенција, во зависност од нејзините потенцијални ризици и очекуваното влијание. Поточно, забранува некои апликации, а на други им наметнува обврски. Исто така, наметнува високи казни за непочитување. Новите правила забрануваат одредени апликации за вештачка интелигенција кои ги загрозуваат правата на граѓаните, вклучително и биометриските системи за категоризација. Ќе бидат забранети и препознавање емоции на работните места и училиштата, социјалното бодување, предвидливото полициско работење (кога се заснова исклучиво на профилирање на личност или проценување на нивните карактеристики) и вештачката интелигенција која манипулира со човечкото однесување или ги искористува ранливостите на луѓето.
Системите за вештачка интелигенција за општа намена (GPAI) и моделите GPAI на кои се базираат мора да исполнуваат одредени барања за транспарентност, вклучително и усогласеност со законот за авторски права на ЕУ и објавување на детални резимеа на содржината што се користи за обука. Покрај тоа, вештачките или манипулирани слики, аудио или видео содржини („длабоки фалсификати“) мора јасно да бидат означени како такви.
Законот на ЕУ за прв пат ги дефинира високоризичните системи и ги подложува на строги правила. Започнува со класификација на системите за вештачка интелигенција според ризик и постепено наметнува правила според ризикот, па сè до целосна забрана за некои од нив. Со други зборови, колку е поризична апликација, толку построги се правилата. Така, системите за препораки за содржина или филтрите за спам ќе имаат полесни правила за усогласување и ќе се сметаат за „ограничен ризик“. Тие во суштина ќе треба само да им кажат на корисниците дека се напојувани од вештачка интелигенција. Другите системи создадени со вештачка интелигенција со „висок ризик“ ќе бидат предмет на поригорозна контрола. Така, забранети се одредени употреби на некои од овие „системи со висок ризик“, имено оние базирани на биометриско препознавање, врз основа на чувствителни карактеристики и нетаргетирано собирање слики од интернет или снимки од видео надзор за создавање бази на податоци за препознавање лица. На пример, социјалното оценување кое го регулира однесувањето на луѓето, препознавањето на емоциите на училиште или на работното место и некои видови на предвидливо полициско работење се забранети. По исклучок, тие се дозволени за тешки кривични дела како што се киднапирање или тероризам. Во овие случаи ќе биде дозволено скенирање на лицата на луѓето во јавност со користење на далечински биометриски системи за идентификација. За другите системи со вештачка интелигенција со висок ризик – кои имаат значителен потенцијал да му наштетат на здравјето, безбедноста, основните права, животната средина, демократијата и владеењето на правото – се предвидени одредени обврски.
Граѓаните имаат право да се жалат на системите за вештачка интелигенција
Примери за високоризични употреби на вештачката интелигенција вклучуваат критична инфраструктура, образование и обука, вработување, основни приватни и јавни услуги (на пр. здравство, банкарство), одредени системи во спроведувањето на законот, миграцијата и управувањето со границите, правдата и демократските процеси (на пр. влијание врз изборите). Таквите системи треба да ги проценат и ублажат ризиците, да одржуваат дневници за користење, да бидат транспарентни и точни и да обезбедат човечки надзор. Граѓаните, исто така, ќе имаат право да поднесат жалби за системите за вештачка интелигенција и да добиваат објаснувања за одлуките засновани на високоризични системи за вештачка интелигенција кои влијаат на нивните права, се вели во официјалното соопштение за печатот на Европскиот парламент. Пакетот закони за вештачка интелигенција предвидува надзор над примената на овие правила, при што ќе се формира Канцеларија во рамките на Европската комисија. Казни од 7% од прометот се предвидени и за фирмите кои не ги исполнуваат условите. Ова европско законодавство е голема победа во борбата против опасностите од неодговорна употреба на технологии базирани на вештачка интелигенција и огромен чекор напред во споредба со пристапот во странство. Во САД, безбедноста на теренот се потпира на заедничката посветеност на големите компании во областа – вклучувајќи ги Google, Meta, Amazon, Microsoft и OpenIA – да спроведат мерки за означување на содржината генерирана од вештачка интелигенција.
Длабоки лажни видеа што се користат за онлајн измами
Претходно оваа година, романскиот министер за енергетика Себастијан Бурдуја објави дека ќе поднесе кривична пријава откако неговото лице било искористено во длабоко лажно видео. Гувернерот на Националната банка на Романија, Мугур Исареску, исто така беше жртва на ваква онлајн манипулација. И во двата случаи, службено лице беше искористено за промовирање на непостоечки инвестиции. Веднаш потоа, во Парламентот на Букурешт беше поднесена законска иницијатива од двајца романски европратеници за борба против овој феномен на длабоко лажен, кој предвидува затворски казни за оние кои ќе бидат прогласени за виновни за правење вакви видеа. Нацрт-законот предизвика многу јавна дебата, при што некои невладини организации за човекови права тврдат дека таквиот потег ќе ја наруши слободата на изразување. Други гласови ја поддржаа законодавната иницијатива, повикувајќи на строги казни во случаите кога таквите видеа имаат сериозно емоционално или финансиско влијание. Целата дебата – надвор од прилично хероичкиот начин на кој се роди нацрт-законот – во основа ја открива потребата од регулирање – вклучително и на национално ниво – во оваа област. Откако формата усвоена од Домот на пратеници беше радикално различна од онаа на Сенатот – овој наметнуваше само финансиски казни за сторителите на длабоки фалсификати, додека пратениците отидоа до затворска казна – нацртот беше вратен назад до специјализираните комисии за разгледување. Што, според европратеникот Драгош Тудораче, би било добро, бидејќи според него, усвојувањето на законот може да почека, а Романија треба да ги следи линиите на Законот за IA кога го подготвува.
„Би рекол дека длабокиот лажен закон во романскиот парламент можеби би можел да почека, бидејќи всушност, преку Законот за IA ја регулираме и оваа област на одговорност за длабоки фалсификати. Значи, во основа, еднаш не е опција. Законот како што е ќе дојде од европско ниво ќе се имплементира во Романија или ќе треба да се спроведе.Колку ќе биде тешко, повторувам, зависи од капацитетот што ќе го има романската држава да ги привлече вистинските луѓе за улогата која законот ја признава за овие власти (…)“, рече Драгош Тудораче.
Во отвореното писмо од Active Watch, поддржано од девет други организации за човекови права, се истакнува дека текстот содржи нејаснотии и термини или изрази кои покажуваат површно разбирање на феноменот. Овој став го споделија и Законодавниот совет и аудиовизуелниот регулатор CAN.
„Нема исклучоци за заштита на формите на слобода на изразување, како што е употребата на длабока лажна содржина за памфлетирање или уметнички цели или во комерцијални продукции (реклами) или во филмската индустрија, како што е веќе случај во пракса и како што е предвидено во претстојното европско законодавство“, обвинува Active Watch.