Subscribe
Сеништето на руската гасна војна се врати на меѓународната сцена. Во овој момент на конфликтот меѓу Русија и Украина, вниманието на многу европски канцеларии во последните недели беше насочено кон 31 декември 2024 година, денот кога истече петгодишниот договор за метан меѓу Киев и Москва. Договорот првпат беше потпишан во 2009 година меѓу руски Гаспром и украински Нафтогас, а потоа беше обновен во 2019 година кога веќе беше во опасност да биде откажан. Во тој момент, Европската унија беше таа што се заложи за обновување, но со руската инвазија на Украина ситуацијата се промени. Доволно е да се потсетиме на тогашното предупредување на Марио Драги: „Која опција ја претпочитаме? Мир, или да си тишина со вклучен радијатор?’. Договорот, во секој случај, го издржа дури и конфликтот, но сега украинскиот претседател Зеленски, наводно, рекол дека не е подготвен да отвори нови преговори со Путин за да се постигне обновување. Ова е главно затоа што тој не сака приходите на Гаспром да продолжат да ја хранат руската воена машина. Сето тоа и во пресрет на 20 јануари, кога Трамп ќе ја преземе функцијата во Белата куќа. Тајкунот, всушност, вети дека ќе го сврти конфликтот за кратко време, со што ќе дојде до прекин на огнот и веројатно стабилизирање на ситуацијата. Секако, на преговарачка маса сега прашањето за гасот ќе добие поголемо значење. РЕПЕРКУСИИ ВО ЕВРОПА
Европската унија, а особено земјите-членки најтесно поврзани со увозот на руски гас, веројатно ќе претрпат последици од овој прекин на транзитот низ Украина. Се разбира, договорот се одржа до денес, бидејќи на руска страна тоа е значителна сума пари, додека за Украина тоа не го влоши конфликтот со европските канцеларии, стабилизирајќи дел од протокот на пари и помош што му овозможи на Киев да издржи до денес. Понатаму, не може да се негира дека украинската мрежа која дозволува да минува гас досега била поштедена од бомбардирањето. Ова е важен појас на територија што може да дојде во нишанот на Москва кога ќе се запре транзитот на гас. Транзитната станица ќе има реперкусии врз испораките на неколку земји – не само на Италија – и покрај фактот што од 202 година, со руската агресија врз Украина, увозот на гас од Русија значително се намали. Со конфликтот, всушност, руските испораки за ЕУ паднаа од 40% на помалку од 10%. Сега, со ова ново стопирање, ќе се намали уште 5% од европскиот увоз. Сепак, некои земји како Унгарија, Словачка и Австрија, чии залихи во голема мера зависат од Кремљ, може да ја сметаат ситуацијата особено сложена. Во овие случаи, зголемувањето на трошоците секако ќе се почувствува на сметките, а со тоа и на џебот на граѓаните. Проблем кој ќе ги погоди и оние кои веќе не, или само минимално, го снабдуваат својот гас од Москва. Ова е поради можните шпекулации кои може да се појават на енергетскиот пазар во наредните месеци. БРОЕВИ НА РУСКИ ГАС
Почнувајќи од сценариото во кое се случува овој нов развој на гасната војна, треба да се запомни дека пред февруари 2022 година, месецот во кој Русија ја нападна Украина, увозот на гас од Москва сочинуваше околу 40% од потребите на Европската унија.
Мерките за ограничување на увозот од Русија, поврзани со одлуката на земјите-членки да ја ограничат нивната зависност од Москва, исто така во поддршка на Украина, значеа дека во 2023 година купениот гас изнесува само 8% од потребите. Сепак, до денес, европските резерви на гас опаднаа побрзо од минатата година. Блумберг објави бројка од 75% од расположливите резерви во споредба со 87% достапни во исто време минатата година. Оваа конвергенција главно се должи на пониските температури кои ја зафаќаат Европа. Всушност, податоците дадени од Еуростат ја прикажуваат моменталната слика, во која природен гас увезен од Русија во Европа е за 54% понизок отколку во првиот квартал од 2021 година. %, при што просечните трошоци се зголемуваат главно поради несигурноста на пазарот. За да се справи со затворањето на транзитот низ Украина, ЕУ ќе мора да ги задоволи потребите на некои земји и на тој начин да го зголеми уделот на гас од норвешкиот гасовод или од американскиот ЛНГ. Во меѓувреме, во февруари се очекува нова стратегија со цел да се намали зависноста на ЕУ од Москва. Работа која започна во 2022 година и која за Италија, на пример, почна да дава плод. Пред конфликтот во Украина, Италија увезуваше околу 40% од потребите за гас од Русија, додека во 2023 година достигна 5% од потрошувачката. Резултат постигнат само благодарение на политиките за диверзификација на снабдувањето започнати со владата на Драги и продолжија во времето на премиерот Мелони. Запирањето на транзитот на гас во Украина, сепак, би можело да има последици и во Италија, имајќи предвид дека во 2024 година увозот изнесуваше околу 7%, но со целосното функционирање на регасификаторот Равена оваа бројка се очекува значително да се намали, при што ЛНГ во моментов претставува околу 25 отсто од потрошувачката на гас во Италија. РУСИЈА И СТРАТЕГИЈАТА НА ТЕНЗИЈАТА
Руската стратегија на напнатост се однесува на извозот на гас, особено за оние земји кои најмногу зависат од овој увоз. На пример, во последните денови се случи судир меѓу Зеленски и словачкиот премиер Роберт Фицо. Фицо изјави дека ако Украина го прекине протокот на гас, тогаш Словачка е подготвена да го блокира снабдувањето со електрична енергија за Киев – игра од која, како што спомна и Зеленски, Братислава заработува околу 200 милиони долари годишно. Украинскиот претседател силно го нападна својот словачки колега, обвинувајќи го и дека е орудие на Москва во толку деликатна игра како што е гасната пресметка. Покрај тоа, Украина се откажува од околу милијарда долари годишно од транзитни акцизи со ова стопирање, но за Зеленски оваа блокада е позитивен фактор. Навистина, тој изјави дека ако, кога Путин ја презеде власта, годишното пумпање низ Украина беше над 130 милијарди кубни метри, тоа во моментов е нула. Се разбира, во стратегијата на Киев има и кратење на приходите на Москва кои, на овој начин, нема да завршат во воената машина. Всушност, Русија со ова стопирање губи меѓу 5 и 6,5 милиони долари секоја година.
Од друга страна, Путин изјави дека Украина ја „казнува Европа“ со својата одлука, но, во исто време, се вели дека рускиот лидер е подготвен да го реорганизира транзитот низ Белорусија и Полска за да го надмине ќор-сокакот со Украина. Понатаму, Москва исто така гледа и на алтернативни пазари покрај натамошното проширување на Турски тек.
Можноста – во секој случај сè да се провери – тоа, сепак, ќе ги доведе европските канцеларии во превирања, особено по (во голема мера сè уште тековните) напори започнати од 2022 година за ослободување на Европа од увозот на руски гас. Тензијата во последните недели ја подгрева и Кремљ во Молдавија, каде беше избран отворено проевропски претседател. Овде, Гаспром веќе ја објави својата подготвеност да ги затвори чешмите и да престане да извезува толку многу гас поради недостигот на дознаки. Затоа, земјата одлучи да оди на рационализирање на гасот и вонредна состојба (веќе од 16 декември), преку намалување на дистрибуцијата за 30 отсто. Само во текот на следните недели глобалната слика ќе стане појасна и ќе се дефинираат влијанијата и инциденцата на промените.