Дали политичката коректност е религија?

Една шведска политиколог по име Катарина Барлинг излезе во 2024 година со книга на шведски што треба да биде интересна за секој што сака да го разбере нашето западно современо време: „Најпротестантската земја во светот“ („ Världens mest protestantiska land “).

Барлинг смета дека политичките и идеолошките дискусии на модерната Шведска се карактеризираат со силна религиозност и пред сè со силен протестантизам. Кога Швеѓаните веруваат дека мора да се залагаат за правото на азил или дека мора да ја спасат климата – под водство на светски познатата Грета Тунберг – тие повторно запаѓаат во протестантски начин на размислување каде секој е одговорен за своето спасение и каде што само верата („sola fide“) ќе доведе до спасение и праведност.

Катарина Барлинг се појавува на многу начини како конзервативен мислител и пораката од книгата може да се сумира во идејата дека со религиозното треба да се справуваат нашите традиционални религии и дека политиката треба да се води порационално. Но, бидејќи вистинската религија, христијанската вера, го изгуби статусот и кредибилитетот во современото општество, религиозната мисла бара нови домени. Затоа, политиката стана морална. Политиката стана прашање на добро и зло, на добро и погрешно, на пристојност и непристојност и на верување или неверување.

Шведска долго време се смета за една од најсекуларните земји во светот. На познатата мапа (истражување на светската вредност) што истражувачите Роналд Инглехарт и Кристијан Велцел ја направија за да ги илустрираат различните културни сфери што постојат во светот, ја наоѓаме специјалната сфера што ги вклучува западноевропските протестантски народи проширена надесно. Во земји како Норвешка, Данска и Холандија, вредностите што ја истакнуваат индивидуата на сметка на колективот се високо ценети, како што се вредностите што изразуваат индивидуална самореализација наместо опстанок. И на крајниот крај и нагоре на картата ја наоѓаме Шведска. Ниту една друга земја не отиде толку далеку во индивидуалната самореализација како Шведска. И така, на пример, и религијата изгубила важност.

Сепак, Катарина Барлинг смета дека Шведска е толку силно обележана со религиозно размислување. Но, не е официјалната религија во која е сместено ова размислување, туку политиката.

Веќе 500 години, Шведска се карактеризира со чист лутеранизам. За време на шведскиот крал Густав I (кој владеел помеѓу 1523 и 1560 година), земјата го напуштила католицизмот и ги прифатила учењата на Мартин Лутер. Кралот имал конкретен и материјален интерес Католичката црква да нема никакво влијание врз шведската политика и економија и дека тој самиот, а со тоа и шведската држава би можеле да ги добијат имотите на црквата.

Но, можеби, исто така, беше случај дека акцентот на протестантизмот на работната етика и индивидуалната одговорност им одговараше на Швеѓаните. Можеби не беше случајно што протестантизмот се појави во северозападна Европа и стана толку успешен таму. Меѓутоа, со текот на времето, шведската црква се споила со шведската држава и двете не се разделиле дури во 2000 година. Шведска имаше државна религија и според шведскиот устав шведскиот монарх сè уште мора да ја исповеда лутеранската вера.

Но, она што го прави сè покомплицирано е и тоа што Шведска во текот на 20 век беше во првите редови на новата модерност. Швеѓаните стануваа сè помалку религиозни, сè помалку зависни од традиционалистичкото размислување и традиционалните општествени врски. Многумина сега ја поврзуваат Шведска со еднаквост, женско ослободување и модернизиран сексуален морал. И во исто време, Шведска следеше меѓународен тренд каде што просветителството, науката и критичкото размислување сè повеќе го поместуваа традиционалното христијанско размислување.

Денес има многу Швеѓани кои немаат никаков контакт со ниту една црква. „Христијаните“ се речиси гледани како сомнителна група во општеството која не е баш како другите и која може да биде исмејувана. Шведската црква изгуби многу членови (иако трендот на намалување сега е малку обратен) и поранешните бројни евангелски слободни цркви веќе не се толку многубројни или активни.

Но, вели Катарина Барлинг, сето тоа не значи дека Швеѓаните го напуштиле религиозното размислување или можеби дури и религиозната вера. Бидејќи концептите како добрина, чистота и верба сè уште имаат важна улога во шведското општество. Меѓутоа, сега не во недела во црква можете да ги слушнете овие зборови или да наидете на овие концепти, туку во секојдневниот политички разговор.

Шведската политика долго време се карактеризира со она што се нарекува „политичка коректност“. Ова се однесува на имиграцијата, но и на климатската работа и родовата еднаквост. Што значи Барлинг е дека политички коректниот ја презеде улогата што претходно ја исполнуваа религиозно – или поконкретно христијанските и протестантските – коректни. Сега не во формално религиозната сфера на општеството треба да се остварат христијанските идеали за добрата, вистинската и чистата и наивна вера, туку во политичката сфера и воопшто во формално секуларизираната социјална сфера.

Да го земеме примерот за климатската закана.

Климатските промени долго време се опишуваат како знак за претстојната апокалипса. Пропаста се ближи. Последниот ден е на врата. Потопот на гревот почна да тече. Поради нашето безбожно живеење, светот наскоро ќе биде преплавен со бран кој ќе ги измие нашите гревови. Но, има уште време за покајание. Сè уште можеме да направиме подобрувања.

Оваа порака пред сè ја пренесе младото и невино дете по име Грета Тунберг. Таа, секако, е меѓународно позната и не само што играше улога во Шведска, туку можеби е типично што доаѓа од земја во која религиозните го презедоа политичкото.

Пораката на Грета Тунберг беше приближно вака. Спасот е можен. Но, ние мора да се ослободиме од нашите богатства. Мора да веруваме во пророкот Грета, мора да веруваме во доброто. И нема можни компромиси. Добрата вера и добрите дела ќе не спасат. И добро е што луѓето ги мачат грижа на совест. Затоа што чистата вера не учи дека не смееме да правиме компромиси. Мора да избегнуваме да летаме, да јадеме месо, да консумираме, да ги загреваме нашите куќи. Да се ​​ужива е грев. Да се ​​биде богат значи грев. Сиромаштијата и одрекувањето се патот до спасението.

Има и други прашања каде што религиозната компонента се појавува исто толку силна. Шведската миграциска политика долго време беше управувана од недостижен идеал на безгранична солидарност. Верата, надежта и љубовта беа идеите што владееја со политиката. Тие веруваа во доброто. Човек се надеваше на најдоброто и љубовта кон нашите ближни ќе стои над се.

Катарина Барлинг смета дека модерната шведска политика повеќе се карактеризира со христијански идеали отколку со идеали што постоеле во грчко-римската антика. Според Аристотел, доброто треба да се најде во корисна рамнотежа помеѓу спротивставените принципи. Стоиците и епикурејците се обидувале на различни начини да управуваат со светот со помош на далечина и умереност. Ова донекаде недостига во христијанската етика заснована на Проповедта на гората затоа што во одредена смисла се залага за еднодимензионална добрина. Љубовта и добрината ќе победат сè.

Катарина Барлинг апелира, пред сè, политиката да не се прави религија. Уметноста на политиката не може да се состои во практикување на бескомпромисни принципи на добрина. Политиката е правење разумни компромиси. А понекогаш и политиката мора да биде за компромитирање на доброто.

Ако сакаме да направиме конзервативно толкување на возбудливата книга на Катарина Барлинг, можеби станува збор за фактот дека ниту едно општество не може да го избрише религиозното од својата душа. И затоа, можеби е подобро нашите традиционални религии да продолжат да имаат религиозно размислување, додека политиката може да биде само политика.