Manuel Ayau: mistrz wolności

W listopadzie spędziłem tydzień w Gwatemali, na imponującym Uniwersytecie Francisco Marroquín…

W dniach 14-18 listopada 2021 r. Universidad Francisco Marroquín w Gwatemali obchodził swoje pięćdziesiąte urodziny, organizując regionalne spotkanie Towarzystwa Mont Pelerin. Obie instytucje są naprawdę niezwykłe. UFM zostało założone przez biznesmena i przedsiębiorcę Manuela Ayau w 1971 roku, kiedy zdał sobie sprawę, że w jego kraju marksiści kontrolowali edukację, szczególnie w zakresie nauk społecznych. To, czego on i grupa wokół niego chcieli, to uniwersytet oparty mocno na wolności myśli i wypowiedzi oraz dążeniu do prawdy. Towarzystwo Mont Pelerin zostało założone przez Friedricha von Hayeka w 1947 roku z udziałem Ludwiga von Misesa, Wilhelma Röpke, Karla R. Poppera, Bertranda de Jouvenel, Miltona Friedmana i innych wybitnych myślicieli klasycznego liberała (co dziś oznacza liberalnej ) tradycji. Miała być i rzeczywiście była międzynarodową akademią, w której można było swobodnie dyskutować i dyskutować idee. Towarzystwo Mont Pelerin zostało zidentyfikowane przez przyjaciół i wrogów jako główna siła intelektualna stojąca za szybkim odrodzeniem Niemiec, Austrii i Włoch po II wojnie światowej: kanclerz Niemiec Ludwig Erhard, austriacki minister finansów Reinhard Kamitz i prezydent Włoch Luigi Einaudi wszyscy byli członkami. Towarzystwo było również bardzo wpływowe w latach 80. i 90., kiedy politycy tacy jak Margaret Thatcher w Wielkiej Brytanii, Ronald Reagan w Stanach Zjednoczonych, Sir Roger Douglas w Nowej Zelandii, Václav Klaus w Czechach, Mart Laar w Estonii i David Oddsson w Islandii wdrożył ambitne, kompleksowe i ostatecznie udane programy liberalizacji, prywatyzacji oraz stabilizacji monetarnej i fiskalnej.

Dlaczego niektóre kraje są biedne?

Na spotkaniu regionalnym w Gwatemali wszystkim uczestnikom rozdano nową książkę, Ayau’s Revolution: The Creation of Universidad Franciso Marroquín , autorstwa nieżyjącego już Thomasa Landessa. Opowiada historię Ayau. Jego ojciec, właściciel gazowni w Gwatemali, zmarł w 1930 roku, gdy Manuel miał zaledwie pięć lat, a wdowa przeniosła się wkrótce potem z dziećmi do Stanów Zjednoczonych. Ayau zdobył wykształcenie w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych i został inżynierem mechanikiem. Wrócił do Gwatemali w 1950 roku i przejął rodzinną gazownię. Teraz napotkał ten sam problem, co każdy myślący człowiek w Ameryce Łacińskiej: dlaczego Kanada i Stany Zjednoczone były o wiele bogatsze niż kraje Ameryki Łacińskiej? Marksiści mieli prostą odpowiedź: wyzysk Jankesów. Ale to wyjaśnienie nie miało sensu. Stany Zjednoczone nie były bogate, ponieważ Gwatemala i inne kraje południa były biedne. Handel zagraniczny zawsze stanowił niewielką część handlu USA, a jej gospodarka zaczęła rosnąć niemal od samego początku. Stany Zjednoczone były bogate, ponieważ ich gospodarka, początkowo w dużej mierze wolna, zachęcała do innowacji i przedsiębiorczości, podczas gdy jej rząd zapewniał niezbędną obronę praw własności prywatnej i wolności gospodarczej. Z drugiej strony Gwatemala pozostała biedna, ponieważ realizowała nowoczesną wersję merkantylizmu, w ramach której rząd rozdawał przysługi swoim zwolennikom i chronił ich przed konkurencją. Z pewnością w Gwatemali istniał wyzysk, ale był to wyzysk lokalnych monopolistów oraz skorumpowanych urzędników i polityków.

Ayau miała dociekliwy, dociekliwy umysł. Wciąż szukał odpowiednich odpowiedzi, gdy pewnego dnia przyjaciel dał mu broszurę z Fundacji Edukacji Ekonomicznej , instytucji w Nowym Jorku promującej wolność gospodarczą. Jej dyrektor, biznesmen Leonard Read, był jednym z członków założycieli Towarzystwa Mont Pelerin. Ayau znalazł argumenty za wolnością nakreślone w przekonującej broszurze. Odwiedził siedzibę FEE następnym razem, gdy był w Stanach Zjednoczonych i wrócił do Gwatemali z książkami i broszurami. Potem on i mały krąg podobnie myślących biznesmenów zaczęli poważnie studiować prace Hayeka i Misesa. Swoje argumenty uznali za mocne: socjalizm był skazany na porażkę, ponieważ planiści nigdy nie mogli wykorzystać całej wiedzy rozproszonej wśród poszczególnych podmiotów działających w gospodarce i że wolna gospodarka była możliwa do zrealizowania, ponieważ porządek mógł powstać spontanicznie dzięki stopniowym wzajemnym dostosowaniom, ułatwianym przez mechanizm cenowy i sprawdzone w czasie praktyki, bez nikogo, kto projektuje lub nie zamierza tego zamówienia. W 1959 roku grupa Ayau założyła instytut Centrum Studiów Ekonomicznych i Społecznych i stopniowo nawiązała kontakty z czołowymi liberałami gospodarczymi za granicą, takimi jak Mises, Hayek i Friedman. W 1964 Ayau został członkiem Towarzystwa Mont Pelerin.

Prawdziwy problem: instytucje, a nie jednostki

Dla Ayau i jego przyjaciół stawało się coraz bardziej jasne, że prawdziwym problemem w biednych krajach są instytucje, a nie jednostki. Nie chodziło o to, że potrzebni byli lepsi władcy, ale o to, że złe zasady utrudniały postęp. Ayau odkryła, że wielu innych członków społeczności biznesowej Gwatemali składało jedynie gołosłowne deklaracje na rzecz wolnej przedsiębiorczości. To, czego naprawdę chcieli, to wygodny, chroniony przez rząd monopol w ich własnym małym zakątku. Popierali kapitalizm kolesiów, a nie kapitalizm przedsiębiorczy. Ayau zdał sobie również sprawę z tego, co Hayek zawsze podkreślał, że reformy społeczne wymagają długoterminowej strategii, jaką przyjęli fabiańscy socjaliści w Anglii. W końcu ludzie kierują się ideami, które akceptują, często milcząco, na temat sposobu, w jaki działa świat, a więc zadaniem była zmiana ich idei, nawet jeśli zajęłoby to dziesięciolecia. Zadanie polegało na uwidocznieniu niewidzialnej ręki Adama Smitha, a co za tym idzie uczynieniu możliwym politycznie niemożliwego. W Gwatemali istniał wówczas tylko jeden uniwersytet, San Carlos, i był zdominowany przez marksistów. Ayau i jego grupa postanowili więc założyć uniwersytet, który nie byłby obozem szkoleniowym dla rewolucjonistów ani wylęgarnią fantastów. Założyli Universidade Francisco Marroquín w 1971 roku, nazywając go imieniem pierwszego biskupa Gwatemali, który był również uznanym tłumaczem dzieł w językach Ameryki Środkowej. Ayau był prezesem UFM do 1988 roku, jednocześnie dbając o jego interesy biznesowe. Uniwersytet zajmuje się „edukacją i szerzeniem zasad etycznych, sądowych i ekonomicznych społeczeństwa osób wolnych i odpowiedzialnych”. Od początku pobierała wyższe opłaty niż inne uniwersytety w Gwatemali, ale szczyciła się też lepszą edukacją. Stypendia są udostępniane studentom zdolnym i skromnym. Myśliciele i pisarze, którzy przyjęli doktoraty honoris causa UFM, to laureaci Nagrody Nobla Friedrich von Hayek, Milton Friedman, James M. Buchanan, Vernon Smith i Mario Vargas Llosa. W 2021 r. do UFM zapisało się 2800 studentów. Znajduje się na spektakularnym kampusie blisko centrum Gwatemali, w zielonej dolinie.

Po raz pierwszy spotkałem Ayau jesienią 1980 roku na walnym zgromadzeniu Towarzystwa Mont Pelerin w Stanford. Był wówczas ustępującym prezesem Towarzystwa iw swoim przemówieniu prezydenckim omawiał tak zwaną debatę kalkulacyjną z lat 20. i 30. między Misesem i Hayekiem z jednej strony, a niektórymi ekonomistami socjalistycznymi z drugiej na temat wykonalności socjalizmu. Socjaliści musieli uznać siłę argumentów Misesa i Hayeka iw odpowiedzi skonstruowali model „socjalizmu rynkowego”, który jednak nigdzie nie został wdrożony, co nie jest zaskakujące, ponieważ jest czystą fantazją, ignorując potrzebę realnych transakcji kapitałowych, aby wycenić kapitał. . Potem często wpadałem na Ayau na spotkaniach MPS, zwłaszcza na spotkaniu regionalnym, które zorganizowałem z Haroldem Demsetzem na Islandii latem 2005 roku. Zostaliśmy dobrymi przyjaciółmi. Ayau był przystojnym mężczyzną, niezbyt wysokim, o delikatnych rysach, energiczny i żwawy, zawsze pogodny i przyjacielski. Jego strategią nigdy nie było osobiste atakowanie przeciwników, a raczej dostarczanie najsilniejszych możliwych argumentów dla swoich stanowisk, a następnie dodanie jednego lub dwóch żartów, aby rozjaśnić nastrój, ale mimo to jego stanowczość celu i jasność widzenia były oczywiste. Cieszył się wielkim szacunkiem w Gwatemali, a także na arenie międzynarodowej: przez wiele lat służył na przykład w zarządzie czcigodnego Funduszu Wolności w Indianapolis. To rzeczywiście mały cud, że Gwatemala, pomimo wielu trudności, nie kroczyła tą samą katastrofalną ścieżką, co Kuba, a teraz Nikaragua i Wenezuela, i można to w dużej mierze przypisać wysiłkom Ayau i jego grupy. Ayau zmarła w 2010 roku, ale UFM kwitnie, co pokazało znakomicie zorganizowane i udane regionalne spotkanie Towarzystwa Mont Pelerin w Gwatemali.

The text was translated by an automatic system