Włochy rozwijają się szybciej niż Niemcy: porównanie dwóch gospodarek w okresie przejściowym

W ostatnich latach włoska gospodarka wykazała się zaskakującą odpornością i dynamiką, pod pewnymi względami przewyższając nawet Niemcy, tradycyjnie uważane za siłę napędową Europy.

Wynik ten jest szczególnie istotny, jeśli weźmiemy pod uwagę globalny kontekst gospodarczy charakteryzujący się niepewnością i wyzwaniami, a także wstrzymanie nadzwyczajnych środków, takich jak Superbonus, które dały znaczny impuls włoskiemu sektorowi budowlanemu.
Porównanie tych dwóch gospodarek podkreśla nie tylko różnice strukturalne, ale także różne strategie wzrostu przyjęte przez oba kraje.
Według danych Istat, włoski Produkt Krajowy Brutto (PKB) odnotował wzrost o 0,2% w drugim kwartale 2024 r. w porównaniu z poprzednim kwartałem i o 0,9% w ujęciu trendowym.
Wyniki te, choć skromne w wartościach bezwzględnych, stanowią pozytywny sygnał dla włoskiej gospodarki, zwłaszcza w porównaniu z wynikami Niemiec.
Niemiecka gospodarka w rzeczywistości skurczyła się nieznacznie o 0,1% w tym samym okresie, po słabym wzroście o 0,2% w pierwszym kwartale.
Tendencja ta odzwierciedla utrzymującą się stagnację niemieckiej gospodarki, pogarszaną przez czynniki takie jak spowolnienie popytu krajowego, rosnące koszty energii i pracy oraz klimat niepewności, który skłonił firmy do opóźnienia decyzji inwestycyjnych.
Niemcy, które przez dziesięciolecia przewodziły europejskiemu wzrostowi gospodarczemu, znajdują się obecnie w fazie trudności strukturalnych.
Przyczyny tej stagnacji są złożone i wzajemnie powiązane.
Wśród głównych z nich podkreślamy słabość inwestycji w kluczowych sektorach, takich jak budownictwo i sprzęt, a także negatywny wpływ wysokich kosztów energii na przemysł wytwórczy, który tradycyjnie stanowił bijące serce niemieckiej gospodarki.

Rola sektora usług we Włoszech

W przeciwieństwie do Niemiec, Włochy odnotowały większą dynamikę w sektorze usług, co zrównoważyło spadek wartości dodanej w sektorach takich jak rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo i przemysł.
Ta zmiana w kierunku gospodarki opartej na usługach była kluczowa dla włoskiego wzrostu, a turystyka odegrała wiodącą rolę w tym kontekście.
W rzeczywistości turystyka była jednym z najbardziej odpornych i dynamicznych sektorów włoskiej gospodarki w ostatnich latach.
W 2023 r. Włochy odnotowały najwyższe w historii wartości w bilansie płatniczym turystyki, a trend ten utrzymał się w 2024 r., przy znacznym wzroście w pierwszym kwartale.
Sektor ten przyczynił się nie tylko do wzrostu PKB, ale także do wzrostu zatrudnienia, zapewniając niezbędne wsparcie w okresie dużej niepewności gospodarczej.
Jednym z kluczowych elementów, które wspierały włoską gospodarkę w poprzednich latach, był Superbonus, rządowa inicjatywa mająca na celu zachęcanie do modernizacji energetycznej i sejsmicznej budynków.
Program ten dał znaczący impuls sektorowi budowlanemu, przyczyniając się znacząco do wzrostu PKB.
Jednak Superbonus wzbudził również obawy o jego wpływ na finanse publiczne, ponieważ został uznany za kosztowny środek i trudny do utrzymania w dłuższej perspektywie.
Wraz z zakończeniem programu Superbonus zaobserwowano spowolnienie w sektorze budowlanym, który jednak nadal korzystał z pozostałych efektów poprzednich środków.
Według parlamentarnego biura budżetowego (UPB) produkcja przemysłowa we Włoszech spada od końca 2022 r. i nie oczekuje się odwrócenia tego trendu w perspektywie krótkoterminowej, zarówno w sektorze wytwórczym, jak i budowlanym.
Włoska gospodarka wykazała jednak pewną zdolność do adaptacji, a inne sektory częściowo zrekompensowały ten spadek.

Wyzwania i perspektywy na przyszłość dla Włoch

Pomimo pozytywnych sygnałów, włoska gospodarka nie jest wolna od wyzwań.
W szczególności przemysł nadal cierpi z powodu utrzymujących się wysokich kosztów energii, które zmniejszyły konkurencyjność włoskich firm na rynkach międzynarodowych.
Co więcej, niepewność gospodarcza pozostaje wysoka, a gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa nadal ostrożnie podejmują decyzje dotyczące wydatków i inwestycji.
Oczekiwania dotyczące wzrostu gospodarczego w nadchodzących kwartałach są silnie powiązane z decyzjami, które zostaną podjęte wraz z kolejną ustawą budżetową, a także z wdrożeniem Narodowego Planu Odbudowy i Odporności (PNRR).
Plan ten, w dużej mierze finansowany z funduszy europejskich, jest postrzegany jako jedna z głównych dźwigni wspierających wzrost gospodarczy w średnim okresie, poprzez inwestycje w infrastrukturę, cyfryzację i transformację energetyczną.
Jeśli chodzi o dochody podatkowe, włoski budżet wykazuje pozytywne oznaki.
Najnowsza aktualizacja zawarta w korekcie budżetu podkreśla wzrost o 24,7 mld euro w porównaniu z początkowymi prognozami, przy znacznym wzroście dochodów z podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych, chociaż podatek VAT spadł.
Ta poprawa dochodów może zapewnić rządowi większą elastyczność we wdrażaniu środków wspierających wzrost gospodarczy.

Kryzys niemieckiej gospodarki: przyczyny i konsekwencje

Kryzysu, przez który przechodzi niemiecka gospodarka, nie można lekceważyć, biorąc pod uwagę centralną rolę, jaką Niemcy zawsze odgrywały w gospodarce europejskiej.
Według indeksu Ifo, który jest kluczowym wskaźnikiem śledzonym przez rynki finansowe, niemiecka gospodarka wydaje się „zablokowana przez kryzys” i nie oczekuje się znaczącej poprawy w trzecim kwartale 2024 roku.
Ten stan stagnacji jest szczególnie widoczny w sektorze przemysłowym, gdzie firmy opóźniają inwestycje z powodu wysokiej niepewności gospodarczej.
Przyczyny tego kryzysu są wielorakie.
Oprócz wspomnianych już czynników, takich jak wysokie koszty energii i spowolnienie popytu krajowego, Niemcy stoją przed szeregiem wyzwań strukturalnych.
Obejmują one transformację energetyczną, która nakłada wysokie koszty na przedsiębiorstwa, oraz rosnącą globalną konkurencję, która osłabia dominującą pozycję Niemiec w sektorach takich jak motoryzacja i mechanika precyzyjna.
Spowolnienie niemieckiej gospodarki ma istotne implikacje dla całej strefy euro.
Niemcy, jako największa gospodarka w strefie euro, tradycyjnie napędzały wzrost gospodarczy bloku.
Jednak w sytuacji, gdy Niemcy zmagają się z trudnościami, ciężar wzrostu może przenieść się na inne kraje, w tym Włochy.
Stanowi to szansę dla Włoch na wzmocnienie swojej roli w strefie euro, ale wymaga również ostrożnego zarządzania polityką gospodarczą i fiskalną, aby uniknąć tych samych trudności, które obecnie powstrzymują Niemcy.
Włochy muszą stawić czoła swoim wewnętrznym wyzwaniom, w tym potrzebie poprawy produktywności i redukcji długu publicznego, ale mogą również wykorzystać możliwości oferowane przez niemiecki kryzys, aby skonsolidować swój wzrost.
W szczególności sektor usług oferuje znaczny potencjał, zwłaszcza jeśli jest wspierany przez inwestycje w infrastrukturę i cyfryzację.
Co więcej, Włochy mogą skorzystać na rosnącym globalnym popycie na turystykę i produkty wysokiej jakości, czyli sektory, w których kraj ten ma silną pozycję.
Porównanie gospodarki włoskiej i niemieckiej podkreśla zmianę dynamiki gospodarczej w Europie.
Włochy, pomimo trudności strukturalnych i wstrzymania środków takich jak Superbonus, wykazały zaskakującą zdolność do wzrostu, napędzaną przede wszystkim przez sektor usług i turystykę.
Z drugiej strony, Niemcy stoją w obliczu kryzysu, który może mieć długoterminowe konsekwencje dla ich gospodarki i całej strefy euro.
Scenariusz ten oferuje Włochom wyjątkową okazję do wzmocnienia swojej roli w Europie, ale wymaga również ostrożnego zarządzania polityką gospodarczą w celu wsparcia wzrostu w nadchodzących latach.
Przy wsparciu PNRR i ostrożnym zarządzaniu finansami publicznymi, Włochy mogą nadal rosnąć i umacniać swoją pozycję w kontekście europejskim, stając się kluczowym graczem w ożywieniu gospodarczym strefy euro.
Aby w pełni wykorzystać tę szansę, Włochy będą musiały skupić się na reformach strukturalnych, które poprawią konkurencyjność i innowacyjność, maksymalnie wykorzystując fundusze europejskie i promując środowisko sprzyjające inwestycjom.
Tylko w ten sposób będą w stanie skonsolidować swój wzrost i przyczynić się do bardziej zrównoważonej i zamożnej Europy.  

Alessandro Fiorentino